معالم الدین و ملاذ المجتهدین

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] کتاب معالم الدین و ملاذ المجتهدین (قسم الاصول)، به معالم الاصول نیز مشهور است و تألیف شیخ جمال الدین حسن بن شیخ زین الدین شهید ثانی بن علی بن احمد عاملی جبعی (متوفای ۱۰۱۱ قمری) می باشد.
کتاب معالم از مشهورترین تصانیف شیخ حسن است که بدین وسیله صاحب معالم شناخته شد و در تاریخ ماندگار گشت. معالم از یک مقدمه و دو قسمت مهم اصول و فقه تشکیل شده بود که به مرور زمان قسمت فقه آن جا شده و قسمت اصولش مورد توجه دانشوران در تدریس قرار گرفته است.صاحب معالم تاریخ فراغت از این اثر مهم را چنین ضبط کرده است: «شب یکشنبه، ربیع الثانی، سال ۹۹۴ هجری».کتاب معالم الدین که کتابی اصولی است، مقدمۀ کتاب معالم الدین و ملاذ المجتهدین، که کتابی فقهی است، می باشد.این کتاب مشهورترین تالیف و تصنیف شیخ حسن بن شهید ثانی می باشد به طوری که او را به نام صاحب معالم می شناسند.در الذریعة گفته شده، هنگامی که این مقدمه، از کتاب معالم الدین و ملاذ المجتهدین جدا شده، به نام معالم الاصول نامیده شده است.
ارزش و اعتبار
قبل از معالم الدین، شرح عمیدی بر تهذیب علامه و شرح علامه بر مختصر ابن حاجب و شرح عضدی بر مختصر ابن حاجب در حوزه های علمیه تدریس می شد، ولی پس از تالیف این کتاب، پس از دویست سال تدریس آن در حوزه ها متداول گردیده است. (اعیان الشیعة ج۱ ص۱۳۸)
ترتیب کتاب
مؤلف در مقدمۀ کتاب مباحث آن را اینگونه تقسیم بندی می کند: «و رتبنا کتابنا هذا علی مقدمة و اقسام اربعة».مقدمه، همین کتاب معالم الاصول است که از کتاب معالم الدین و ملاذ المجتهدین جدا شده و قسمتهای چهارگانه مربوط به مباحث فقهی است.مقدمه به دو مقصد تقسیم می شود.مقصد اول بیان فضیلت علم است که از ۳۹ حدیث و آیات زیادی تشکیل شده است. پس از آن، تعریف فقه و موضوع علم فقه آمده است.مقصد دوم شامل نه مطلب و خاتمه است که تا آخر کتاب ادامه دارد و مهمترین مباحث علم اصول در آن بیان می شود.مطلب اول از مقصد دوم شامل مباحث تعریف کلی و جزئی، حقیقت لغوی و حقیقت شرعی ، مشترک لفظی و حقیقت و مجاز است و مطلب دوم شامل دو مبحث اوامر و نواهی است.مطلب سوم بحث عموم و خصوص ، مطلب چهارم مطلق و مقید و مجمل و مبین ، مطلب پنجم اجماع ، مطلب ششم اخبار ، مطلب هفتم نسخ ، مطلب هشتم قیاس و استصحاب ، مطلب نهم اجتهاد و تقلید و در نهایت خاتمۀ کتاب بحث تعادل و تراجیح می باشد.
ویژگیها
...

[ویکی اهل البیت] صاحب معالم، شیخ حسن بن شیخ زین الدین.(م 1011 ق)
شیخ حسن، فرزند شهید ثانی، ملقب به جمال الدین، مکنّابه ابومنصور، عالمی عامل، فقیهی اصولی و ادیب، شاعری خوش ذوق، محدث، رجالی و عابدی زاهد، در زهد و تقوا مشهور عام و خاص، یکی از فحول و اعیان علمای امامیه در اوایل قرن یازدهم هجری و در بیشتر علوم مقارن زمان خود صاحب نظر بود.
صاحب معالم در سال 959 ق در روستای «جبع»، از قرای جبل عامل لبنان، در خانواده زهد و تقوا به دنیا آمد. در هفت سالگی از نعمت پدر، یعنی شهید ثانی محروم شد. او در همان سنین در موطن خود به تحصیل علوم اشتغال یافت و با خواهرزاده خود، یعنی صاحب مدارک الاحکام، همدرس و همسن بود و هر دو مصداق حقیقی نفس سلیم بودند و در نماز به یکدیگر اقتدا می کردند و در درس همدیگر حاضر می شدند.
هر دو از شاگردان مقدس اردبیلی و ملا عبداللّه یزدی (صاحب حاشیه در منطق) و این دو استاد نیز از شاگردان پدر صاحب معالم بودند. این دو بزرگوار از مقدس اردبیلی خواستند مسائلی را که در اجتهاد و استنباط احکام دخیل است، به آنان بیاموزد و بقیه را مسکوت بگذارد که او نیز پذیرفت. عده ای این روش رابه سخره گرفتند که مقدس اردبیلی در جواب آنان فرمود: بعد از مدتی اینان به وطن خود باز خواهند گشت و تألیفات آنان به دست شماها خواهد رسید و شما اسیر مباحث بی نتیجه خواهید ماند. بعد از مدتی آنان برگشتند و یکی معالم الاصول و دیگری مدارک الاحکام را تصنیف کرد. این عالم بزرگوار در سال 1011 ق در زادگاه خود «جبع»، در 52 سالگی از دنیا رفت و در کنار قبر صاحب مدارک مدفون شد.
این کتاب در اصول فقه شیعه امامیه است که در میان علما به معالم معروف شده و از زمان مؤلف تا عصر حاضر از کتب درسی و مرجع استفاده عموم بوده است و به جهت کثرت اشتهارش مؤلف آن نیز به صاحب معالم شهرت یافته است. معالم دارای دو مقصد است:
مقصد اول، در بیان علم است که مؤلف مطالب بسیار ارزشمندی را با ذکر آیات و احادیث در این مقصد آورده است.
مقصد دوم، در مهمات مباحث اصولی است که بر نه مطلب تقسیم شده است: مباحث الفاظ، اوامر و نهی، عموم و خصوص که خود دارای سه فصل است: مطلق و مقید و مجمل و مبین، اجماع، اخبار، نسخ، قیاس و استصحاب، اجتهاد و تقلید.
هدایة المسترشدین، نوشته شیخ محمدتقی اصفهانی؛ شرح معالم، نوشته شیخ مصطفی اعتمادی تبریزی و شروح بسیار دیگر.

[ویکی نور] معالم الدین و ملاذ المجتهدین (قسم الأصول)، تألیف شیخ جمال الدین حسن بن شیخ زین الدین شهید ثانی بن علی بن احمد عاملی جبعی (متوفای 1011 قمری) است.
کتاب معالم الدین که کتابی اصولی است، مقدمۀ کتاب معالم الدین و ملاذ المجتهدین، که کتابی فقهی است، می باشد.
این کتاب مشهورترین تألیف و تصنیف شیخ حسن بن شهید ثانی می باشد، به طوری که او را به نام صاحب معالم می شناسند.
در الذریعة گفته شده، هنگامی که این مقدمه، از کتاب معالم الدین و ملاذ المجتهدین جدا شده، به نام معالم الأصول نامیده شده است.
قبل از معالم الدین، شرح عمیدی بر تهذیب علامه و شرح علامه بر مختصر ابن حاجب و شرح عضدی بر مختصر ابن حاجب در حوزه های علمیّه تدریس می شد، ولی پس از تألیف این کتاب، پس از دویست سال تدریس آن در حوزه ها متداول گردیده است.

[ویکی فقه] معالم الدین و ملاذ المجتهدین (قسم الفقه). معالم الدین و ملاذ المجتهدین (قسم الفقه) تالیف جمال الدین حسن بن زین الدین فرزند شهید ثانی و مشهور به صاحب معالم ، از فقهای شیعه و از علمای اصولی آغاز قرن یازدهم هجری قمری و متوفای سال ۱۰۱۱ هجری قمری است.
حسن بن زین الدین در این کتاب به سبکی زیبا و روان به شرح و توضیح مباحث علم فقه می پردازد. وی در این کتاب فقط به بررسی کتاب الطهاره و ابواب آن می پردازد. وی بیشتر به طرح مباحث اختلافی میان علمای شیعه پرداخته و در موضوعات اتفاقی توقف زیادی ندارد. مؤلف در آغاز به آیات قرآن اشاره دارد. اگر اجماعی در مسئله باشد بیان می نماید. سپس به بررسی روایات از نظر سند و دلالت و ارزش و اعتبار آنها و یا تعارض نصوص می پردازد. وی در آغاز هر موضوعی اگر مورد اتفاق علما باشد به آن اشاره و گرنه نظر مشهور یا مشهورتر را بیان می فرماید. سپس نظریات دیگران را مطرح می نماید. در آغاز ادله مخالف را نقل کرده و سپس در آن مناقشه و نظر خود را بیان می فرماید. اگر چه گاهی نیز در آغاز نظر خود را مطرح می نماید. وی در این کتاب به آراء اصولی خود در بخش علم اصول کتاب توجه فراوان دارد.
ارزش و اعتبار کتاب
کتاب معالم الدین و ملاذ المجتهدین قسم فقه یکی از آثار فقهی ارزشمند نویسنده توانای آن حسن بن زین الدین ، فرزند شهید ثانی و مشهور به صاحب معالم می باشد. اگر چه بخش فقه کتاب معالم از ارزش و اعتبار والایی برخوردار است. ولی بخش اصولی این کتاب آنقدر درخشان و مشهور شده که این بخش را تحت الشعاع خود قرار داده لذا شاید برخی به این بخش توجه نداشته و یا آنرا نشناسند. اگر چه از نظر اتقان علمی و ارزش علمی چیزی از بخش اول کمتر نباشد. نکته دیگر اینکه این بخش فقط شامل کتاب الطهاره می باشد و شامل همه ابواب فقه نیست. و شاید یکی از ادله عدم شهرت آن نیز همین مسئله باشد.
تاریخ نگارش
مؤلف در پایان کتاب می نویسد: «و اتفق الفراغ من تسویده سحر لیلة الاحد الثانیة من ربیع الثانی ولی من اول الربیع سنة اربع و تسعین و تسعمائة و کتب مؤلفه العبد الفقیر الی رحمة ربه الغنی حسن بن زین الدین بن علی الشامی العاملی عامله الله بلطفه و حلمه و عفی عن اسائته و جرمه و غفر له و لوالدیه و لجمیع المؤمنین و المؤمنات و الحمد لله رب العالمین و صلواته علی نبیه محمد المصطفی و عترته الطیبین الطاهرین». یعنی پایان نگارش این کتاب سحر شب یکشنبه دوم ربیع الثانی سال ۹۹۴ هجری قمری می باشد. و مؤلف آن بنده محتاج به رحمت پروردگار بی نیاز حسن فرزند زین الدین فرزند علی شامی عاملی می باشد که امیدوارم خداوند متعال با لطف و حلم خود با او رفتار نماید و گناهان و اشتباهات او را مورد بخشش خود قرار دهد. و همچنین پدر و مادر و جمیع مردان و زنان مؤمن و حمد و سپاس مخصوص پروردگار جهانیان است و درود او بر پیامبرش حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه و آله وسلّم و اهل بیت پاک و مطهرش.
نسخه های خطی
...

[ویکی شیعه] معالم الدین و ملاذ المجتهدین (کتاب). معالم الدین و ملاذ المجتهدین، مشهور به معالم، کتابی به زبان عربی در زمینه فقه و اصول فقه از حسن بن زین الدین، فرزند شهید ثانی. این کتاب از دو بخش فقه و اصول فقه تشکیل شده؛ اما شهرت این کتاب به بخش اصول آن است که به نام معالم الاصول شهرت دارد. بخش فقه، فقط شامل کتاب طهاره است و شامل همه ابواب فقه نیست. نویسنده هدف از تالیف این کتاب را درک و فهم بهتر مباحث فقه و تدریس آن در حوزه ها دانسته است. آقا بزرگ تهرانی می نویسد این کتاب، حدود ۲۰۰ سال کتاب درسی حوزه بوده است. این کتاب دارای شرح ها و حاشیه های متعددی بوده است.
حسن بن زین الدین، فرزند شهید ثانی، مشهور به صاحب معالم، از فقهای شیعه و از عالمان اصول فقه ابتدای قرن ۱۱ق. او در سال ۱۰۱۱ق درگذشت. مؤلف هدفش را تألیف کتابی قابل تدریس در حوزه و هموار ساختن فهم فقه و فقاهت دانسته است. و همچنین درباره پایان نگارش این کتاب آورده ، نگارش این کتاب در سحر شب یکشنبه دوم ربیع الثانی سال ۹۹۴ق به پایان رسیده است.
معالم الدین و ملاذ المجتهدین مشهور به معالم، کتابی در زمینه فقه و اصول فقه از حسن بن زین الدین، فرزند شهید ثانی است. این کتاب از دو بخش فقه و اصول تشکیل شده است. بخش اصول این کتاب که به نام معالم الاصول مشهور شده، به گفته آقابزرگ طهرانی، حدود ۲۰۰ سال به عنوان کتابی درسی در حوزه تدریس شده و بخش فقه را تحت الشعاع خود قرار داده است. بخش دیگر این کتاب، بخش فقه و فقط شامل کتاب طهارت است و همه ابواب فقه را شامل نمی شود. برخی دلیل عدم شهرت آن را همین مسئله دانسته اند.

دانشنامه آزاد فارسی

مَعالِمُ الدین و مَلاذُالمجتهدین
کتابی به عربی، در فقه امامیه، تألیف حسن بن زین الدین عاملی، فرزند شهید ثانی. از بهترین و مشهورترین آثار مؤلف است که به سبب تألیف آن به صاحب معالم آوازه یافت. این اثر، پس از مقدمه ای در اصول فقه، از نخستین باب فقهی (الطهارة)، ناتمام ماند؛ اما مقدمۀ اصولی آن، که در ۹۹۴ق تحریر شد، چنان شهرتی پیدا کرد که با نام معالم الاصول، مستقلاً به کتابی وزین، روان، دقیق و مستدل در علم اصول فقه بدل شد. معالم الاصول از همان اوان کتابت، جای شرح عمیدی بر تهذیب علامۀ حلی را گرفت و کتاب درسی رایج در حوزه های علمیۀ شیعی شد. گویند وحید بهبهانی تنها متن اصولی را که تدریس می کرد همین معالم الاصول بود. آن را بیست دوره تدریس کرد و در هر دوره بر آن حاشیه می نوشت. گویا حتی آخرین تألیف وحید بهبهانی، حاشیه بر معالم الاصول بوده است. صاحب ضوابط نیز، کتاب مشهور ضوابط الاصول را بر اساس یادداشت های پراکنده ای تنظیم کرد که هنگام تحصیل معالم الاصول، در دورۀ طلبگی فراهم کرده بود. هنوز هم معالم الاصول در حوزه های علمی شیعی جایگاه خود را به منزلۀ متن درسی از دست نداده است. حاشیه، شرح و تعلیقه نیز بر آن فراوان است. حاشیۀ سلطان العلما؛ حاشیۀ معروف محمد بن حسن شیروانی که خود مستقلاً حواشی متعدد دارد؛ حواشی متعدد وحید بهبهانی؛ حاشیۀ سید علی طباطبایی (صاحب ریاض)؛ حاشیۀ فاضل تونی (صاحب الوافیة)؛ حاشیۀ خلیفه سلطان؛ حاشیۀ سید محمد مجاهد، فرزند صاحب ریاض؛ حاشیۀ آقا جمال خوانساری و حاشیۀ صاحب مفتاح الکرامه از آن جمله اند. به نام معالم الاصول در فقه امامیه دو کتاب معروف دیگر از ابن قطان حلی و یحیی بن سعید هذلی، پسرعموی محقق حلی، در دست است. معالم الاصول ده ها بار به چاپ رسیده است. معالم الدین نیز با تصحیح عباس اقبال چاپ شده است (۱۳۵۳ق).

پیشنهاد کاربران

بپرس