موسیقی شعر

دانشنامه عمومی

موسیقی شعر عنوان کتابی است نوشتهٔ محمدرضا شفیعی کدکنی دربارهٔ وزن و قافیه و موسیقی شعر که به نقد و بررسی این عوامل پرداخته است. [ ۱]
در بخشی از کتاب آمده: ممکن است فردا، یا همین امروز عصر، عقیدهٔ دیگری داشته باشم ولی در این لحظه با اطمینان خاطر می توانم بگویم: شعر حادثه ای است که در زبان روی می دهد و در حقیقت، گویندهٔ شعر، با شعر خود، عملی در زبان، انجام می دهد که خواننده، میان زبان شعری او، و زبان روزمرّه و عادی ـ یا به قول ساختگرایان چک: زبان اتوماتیکی ـ تمایزی احساس می کند. این تمایز می تواند علل بسیاری داشته باشد، عللی شناخته شده و عللی غیرقابل شناخت. اتفاقاً شعر حقیقی، شعر ادبی، همان شعری است که علت تمایز آن از زبان مبتذل و معمول، در تمام ساحات، قابل تعلیل و تحلیل نیست. نمونه اش شعر حافظ. شما نمی توانید بگویید در:
تمایز این زبان، از زبان مبتذل روزمرّه، در توازن دو مصرع و برابری آنها با وزن «فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلات» است که مثلاً در زبان روزمرّه کسی به صورت موزون سخن نمی گوید، و نیز نمی توانید بگویید هم آهنگی و تقارن قافیه های راز و ناز در طول غزل و … است و نیز نمی توانید کاربرد تک تک کلمات را که متمایز از زبان روزمرّه است، دلیل شعریت آن بدانید، و می بینید که هیچ استعاره و مجاز و کنایه و تشبیهی هم در آن نیست، هرچه هست در نفس کاربرد زبان است. [ ۲] یکی از صورتگرایان روسی، شعر را «رستاخیز کلمه ها» خوانده است، او درست به قلب حقیقت دست یافته، زیرا در زبان روزمرّه، کلمات طوری به کار می روند که اعتیادی و مرده اند، و به هیچ روی توجه را جلب نمی کنند ولی در شعر، و ای بسا که با مختصر پس و پیش شدن، این مردگان زندگی می یابند و یک کلمه که در مرکز مصراع قرار می گیرد سبب زندگی تمام کلمات دیگر می شود. مثلاً همان تعبیر «چه سنجد؟» در بیت حافظ، مرکز این رستاخیز است. معلوم نیست چگونه، درین بافت، این تعبیر چنین تشخص و تمایزی یافته است. به طور مبهم می توان آن را احساس کرد امّا علت و راز آن را نمی توان بیان داشت. منظور، استعمال «چه سنجد با…» درین مورد خاص است نه این که تصور کنید، چنین تعبیری اختراع حافظ است، ادبیات فارسی ( نظم و نثر قبل از حافظ ) پر است از این تعبیر و شاید، بی فایده نباشد یادآوری این نکته که یکی از شاعران بزرگ خودمان نیز گویا، شعر را رستاخیز کلمات تلقی می کرده است و عقیده داشته است که این رستاخیز کلمات سبب «حشر معانی»، می شود و این تعبیر حشر معانی او، خود چشم انداز دیگری است از این مفهوم:
عکس موسیقی شعر
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلف

دانشنامه آزاد فارسی

موسیقی شعر (کتاب). کتابی از محمدرضا_شفیعی_کدکنی درباره­ی عروض، ردیف و قافیه و انواع موسیقی در شعر فارسی. این کتاب نخستین بار در سال 1358 توسط نشر توس در 254 صفحه چاپ و منتشر شد. به دلیل استقبال، به سرعت نایاب شد و مولف کتاب به خاطر چند مسافرت طولانی به خارج از کشور و همچنین تغییراتی که برای کتاب در نظر داشت از تجدید چاپش ممانعت کرد. در سال 1368 با افزودن مقالاتی که حجم کار را به بیشتر از دوبرابر رساند توسط نشر آگه تجدید چاپ و در چاپ سوم (1370) نیز بخشی از مقدمه ی کتاب حذف شد. نهایتا چیزی که بعد از این تاریخ مدام تجدید چاپ شده شامل 679 صفحه­ی قطع رقعی می­شود. کتاب بعد از چند مقدمه که متعلق به چاپ­های مختلفش است در 6 فصل و با تفصیل زیر تدوین شده است:
فصل 1: 1. شعر: رستاخیز کلمات؛ ۲. وزن و موسیقی شعر؛ ۳. تعاریف قافیه؛ ۴. نقش های قافیه در ساختار شعر؛ ۵. قافیه در ادبیات و شعر ملل؛ ۶. ردیف: ویژگی شعر ایران؛ ۷. نقد قافیه اندیشی؛ ۸. نگاهی به قالب های شعر فارسی
فصل 2: ۱. شعر_منثور؛ ۲. در جستجوی عناصر موسیقایی شعر منثور؛ ۳. مبانی موسیقایی صنایع بدیعی؛ ۴. دلالت موسیقایی کلمات
فصل 3: ۱. فارابی و موسیقی شعر؛ ۲. از موسیقی کیهانی تا موسیقی شعر (آراء فلاسفه ی اخوان_الصفا)؛ ۳. ابن سینا و موسیقی شعر؛ ۴. شعر و اوزان شعر: ابن سینا و طبقه بندی بحور عروضی
فصل 4: ۱. یکی از عوامل ساخت و صورت در موسیقی شعر فردوسی؛ ۲. چندآوایی موسیقی در منظومه ی شمسی غزل های مولانا؛ ۳. این کیمیای هستی: عامل موسیقایی در تکامل جمال شناسی شعر حافظ
فصل 5: ۱. رودکی و رباعی؛ ۲. نکته ای در استمرار اوزان غیرعروضی؛ ۳. کهن ترین نمونه ی «بحر_طویل فارسی» و رابطه ی آن با «بند» عربی؛ ۴. منظومه ای حماسی در وزن هجایی از قرن هشتم هجری؛ ۵. درباره ی سابقه ی وزن هجایی در زبان فارسی؛ ۶. تجربه ی شعر فارسی در عروض هندی؛ ۷. تجربه ی عروض آزاد در قرن دوازدهم؛ ۸. یکی از خسروانی های باربد، کهن ترین نمونه ی شعر فارسی؛ ۹. باربد و بربط
فصل 6: ذیل: ترجمه ی شعرهای عربی؛ واژه نامه ی فارسی ـ انگلیسی؛ واژه نامه ی انگلیسی ـ فارسی؛ فرهنگواره ی موضوعی؛ فهرست اعلام؛ مشخصات مراجع
موسیقی شعر مهم­ترین کتاب برای پژوهش درباره­ی موسیقی شعر فارسی و اثری است که طی سه دهه­ی اخیر به عنوان کتاب درسی در رشته­ی ادبیات فارسی دانشگاه­های ایران تدریس می­شود. در موسیقی شعر، شفیعی کدکنی تعاریف و اصطلاحات جدیدی را پیشنهاد می کند که اغلب آنها امروزه در میان اهالی شعر و ادبیات پذیرفته شده اند. مهم­ترین کار بدیع و البته جنجال برانگیزی که شفیعی کدکنی در این کتاب انجام داده قائل شدن به چهارنوع موسیقی مختلف در شعر، به این شرح، است: موسیقی بیرونی (یا همان اوزان عروضی و نیمایی)؛ موسیقی کناری (هماهنگی و نسبت ترکیبی کلمات و طنین هر حرف در کنار حرف دیگر. شفیعی کدکنی قافیه، ردیف، تکرارها و ترجیع ها را در این حوزه بررسی می­کند.)؛ موسیقی درونی (مجموعه هماهنگی هایی که از رهگذر وحدت و تشابه و تضاد صامت ها و مصوت ها در یک قطعه­ی شعری پدید می آید) و موسیقی معنوی (او این نوع موسیقی شعر را مشتمل بر صنایع معنوی مانند بدایع، ایهام و مراعات_نظیر می داند.)
آخرین چاپ این کتاب(نوزدهم) در سال 1398 منتشر شده است.

پیشنهاد کاربران

بپرس