موکشا

موکشا (جینیسم). موکشا ( سانسکریت: moksha ) ، در جینیسم، هدف و مبنای اصول اخلاقی، نجات و رستگاری است.
موکشا یا موکتی، به معنی رهایی، اصطلاحی عرفانی در آیین هندو به معنی رها کردن خود از علایق مادی است. رهایی از تمام امیال. یک فانی، جاودان خواهد شد و به برهما نایل خواهد گردید.
اندیشه موکتی، مشتق از موکشا یکی از پایه های معنویت باستان هندی است. الگوی موکتی برای گذار از اقیانوس سامسارا و مکتب جینی بر همین الگو طراحی شده است. [ ۱]
هدف اصول اخلاقی جین، رسیدن به مقام نجات و نیروانا است. روش معنوی و طریق سیر و سلوکی که جهت رسیدن به این آزادی برگزیده اند نوعی یوگا ( yoga ) تعبیر می شود و عبارت است از:
• معرفت درست ( jnana )
• ایمان به کتب مقدس جین ( Śraddhā )
• طرز رفتار درست یا امساک از گناه ( caritva )
این سه اصل را سه گوهر گران بها ( triratna ) می خوانند.
طرز رفتار درست عبارت است از پنج پرهیز کاری بزرگ:
• عدم آزار به دیگران و محترم شمردن حق حیات جملهٔ موجودات ( ahimsa )
• راست گفتن و از دروغ امتناع کردن ( sunrta )
• پرهیز از دست برد به مال دیگران ( asteya )
• پرهیز از تمایلات نفسانی و جسمانی ( brahmacarya )
• تجرد از دل بستگی های دنیوی و بی نیا بودن از مال دنیا ( aparigraha )
مقام اطلاق و تجرد که به یاری این اصول اخلاقی و معنوی تحقق می یابد مستلزم این است که روح از مواد پیگیر کارمای گذشته پاکیزه گردد و پاکی فطری خود را باز یابد زیرا هنگامی که مواد کارما در آتش فرزانگی و ایمان درست و رفتار درست سوزانده می شود ( dhyanagnidagdhakam ) ، روح به مقام تنزه و تجرد کامل می رسد و کارمای گمراه کننده ( mohaniya ) معدوم می گرددو مجرای دخول و نفوذ کارمای جدید نیز مسدود می شود و پرده هائی که ایمان و آگاهی و معرفت را مستور می ساختند از میان برداشته می شوند و مقام وارستگی کامل در دل شخص منزه متجلی می شود و در این مقام، او را پاک و بیدار ( buddha ) و واقف بر کلیه امور ( sarvajna ) می دانند و جینا ( jina ) یعنی فاتح و منزه ( kevala ) می خوانند.
از طرف دیگر چون سایر پرده های کارما که طول عمر ( ayuh ) و خصائص شخصی و خانوادگی ( nama, gotra ) او را تعیین می کرده اند، منهدم شوند روح آزاد وارد نیروانا می شود و به عالم ارواح منزه می پیوندد و از ادراک و معرفت و شادی و سرور بی نهایت برخوردار می گردد و از دریای پرتلاطم سامسارا می گذرد و از چرخ باز پیدائی و تولد رهایی می یابد و مبدل به یک «تیرتامکارا» می شود یعنی آن کسی که گذرگاهی در اقیانوس سامسارا به دست آورده و به ساحل آرامش و آسایش پیوسته است. [ ۲] [ ۳]