نارین قلعه

نارین قَلعه
نارین قلعه میبد
(یا: نارنج قلعه) نارین واژه ای مغولی و به معنی خزانۀ جواهرات پادشاه است و نارین قلعه به محل نگهداری خزانه در قسمتی از یک قلعه اطلاق می شده است. در برخی از منابع، قلعه هایی مستقلاً با نام نارین قلعه ثبت شده اند. شماری از نارین قلعه هایی که در برخی از شهرهای ایران احداث شده بود، به ترتیب حروف الفبا از این قرار است. نارین قلعۀ اردبیل، ارک شهر یا قلعۀ کوچک داخل شهر بوده است. ستارخان سالار ملی، پیش از پیوستن به مشروطه طلبان، دو سال، به جرم پناه دادن به دو قاتل، در آن زندانی بود. قلعۀ نارنج بافت، در منطقۀ هشون، قلعه ای مسکونی بود و در چهار گوشۀ آن چهار برج قرار داشت. نارین قلعۀ بجنورد، در شمال غربی شهر بر روی تپۀ کهنه کند، احتمالاً از دورۀ پیش از صفویان. نارین قلعۀ بهبهان، ویرانه های بنای آن در شمال شرقی شهر باقی است. نارین قلعۀ جهرم، در قلعه تبر در هشت فرسخی شهر از دورۀ ساسانی. قلعۀ خورشید نیز نامیده می شود. آب انبار آن باقی است. نارین قلعۀ دامغان، در چهارده کلاته. محل سکونت یکی از اعیان شهر بوده است. ورودی آن یک برج بود. دیوار چینه ای آن باقی است. در بعضی از منابع با عنوان طبقۀ سوم قلعۀ دختران دامغان ثبت شده است. نارین قلعۀ دماوند، در روستای سربندان در ۸۴کیلومتری جادۀ فیروزکوه ـ تهران از قرن های ۳و۴ق. روی تپه ای به ارتفاع ۱۲۰ متر قرار دارد. در جنوب آن آثار خانه های مسکونی است. سفال هایی از دوره های سلجوقی، تیموری و صفوی در آن یافت شده است. در ۴هزارمتری آن قلعۀ رستم سیدآباد قرار دارد. نارین قلعۀ فیروزکوه در راه فیروزکوه ـ بسطام. یکی از دو قلعۀ شهر بود. بنایی بیضی شکل با نُه برج در قله کوه بود و سه برج آن انبار غله و برف و یخ بود. نارین قلعۀ کرمان، در قلعۀ ناصریه در کهنوج. قلعه نارین لار، روی تپه ای مشرف به شهر، معروف به قلعۀ اژدهاپیکر. نارین قلعۀ مراغه، طبقۀ هفتم قلعۀ دختر این شهر بود. نارین قلعۀ مِیبُد، در شمال میدان شهرداری از دورۀ آل مظفر. محل آن به محلۀ قلعه شهرت دارد. ۱۰هزار متر مربع مساحت داشت و در چهار طبقه بر روی تپه ای مشرف به شهر از خشت و گل ساخته شده بود. ظاهراً قلعه ای نظامی بوده و در همۀ قسمت های آن تیرکش و روزن و جان پناه تعبیه شده بود. قدیمی ترین قسمت های آن معروف به بوکن جزو قسمت های حفاظتی بودند و در زیرزمین کنده شده بودند. اطراف قلعه خندق بسیار بزرگی بود که بعدها به باغ تبدیل شد. بارو دروازه ای داشت که در هنگام ورود و خروج به پل تبدیل می شد. اندرون قلعه سه طبقه بود و ارک آن در طبقۀ آخر قرار داشت. در دورۀ تیموریان تجدیدبنا و در آن دیوان خانه و دارالقرآن احداث شد و قلعۀ مبارکه نام گرفت و میدان مقابل آن میدان سعادت خوانده شد. در دورۀ صفوی ویران و بعدها بقایای آن مرمت شد و نارنج قلعه نام گرفت. در دورۀ محمدرضاشاه پهلوی با ایجاد جادۀ اردکان به میبد قسمتی از آن تخریب و در باقی ماندۀ آن اداره های ژاندارمری و فرمانداری تأسیس شد. نارنج قلعۀ نایین، در فاصلۀ محله های کلوان و در مسجد (باب المسجد)، عده ای معتقدند که در گذشته آتشکده بوده است. در دوره ای محل سکونت زردشتیان بود. شماری معتقدند که به دورۀ اشکانیان تعلق داشته و هستۀ اولیۀ شهر نایین بوده است. حمام مشهور آن تا دهۀ ۱۳۳۰ پابرجا بود. در بنای آن خشت های جالبی با طول نیم ذرع و عرض یک چهارم ذرع و وزن پنج تُن به کار رفته بود. در میان قلعه و دور برج های آن چاه های عمیقی حفرشده بود که در حکم نقب های خارجی آن بودند. در دهۀ فوق ارتفاع یکی از برج های باقی ماندۀ آن ۲۵ متر بود. در دورۀ پهلوی محل استقرار قشون دولتی برای مقابله با بلوچ ها و محل نگهداری اسلحه و مهمات بود. نارین قلعۀ یزد، دیوان خانه یا دارالحکومۀ یزد در دورۀ مظفری بود و محلۀ قلعه کهنه یزد باقی ماندۀ آن است. پنج طبقه داشت و آثار زیرزمین، خندق و برج و باروی آن باقی است.