نامه دانشوران

[ویکی شیعه] نامۀ دانشوران ناصری، دایرة المعارفی الفبایی، تألیف شده در عصر قاجار، در شرح احوال و بیان آثار مشاهیر علم و ادب در جهان اسلام. بانی این دانشنامه علیقلی میرزا اعتضادالسلطنه، پنجاه و چهارمین پسر فتحعلی شاه قاجار بود و پس از مرگ وی نظارت بر تألیف و نشر آن برعهدۀ محمدحسن خان اعتضادالسلطنه قرار گرفت.
نام این کتاب، چنانکه از دیباچۀ آن پیداست، نامۀ دانشوران ناصری است که ظاهراً این نام را ناصرالدین شاه قاجار بر آن نهاده است.
بانی تألیف و انتشار نامۀ دانشوران ناصری، علیقلی میرزا اعتضادالسلطنه، پنجاه و چهارمین پسر فتحعلی شاه قاجار و اولین وزیر علوم (وزارت: ۱۲۷۶-۱۲۹۸) در این عصر بود که ناصرالدین شاه او را به این کار مأمور کرد.

نامۀ دانشوران
تألیف چهار تن از علمای عصر ناصری، کتابی به فارسی در احوال و آثار ۶۰۰ تن از مشاهیر علما، ادبا، دانشمندان و اطباء. تدوین این کتاب، که از ۱۲۹۶ تا ۱۳۲۴ق به درازا کشید، به دستور ناصرالدین شاه قاجار و زیرنظر علی قلی میرزا اعتضادالسلطنه، وزیر علوم وقت، انجام گرفت. از جلد دوم محمدحسن خان اعتمادالسلطنه سرپرست آن شد. مؤلفان آن حاج میرزا ابوالفضل ساوجی، میرزا حسن طالقانی، عبدالوهاب قزوینی (پدر محمد قزوینی)، مشهور به ملاآقا، و شمس العلما محمدمهدی عبدالرب آبادی بودند. در دیباچه شیوۀ تألیف، ساختار مطالب و میزان اطلاعات کتاب شرح شده است. این کتاب از آثار مهم عصر ناصری و از ویژگی های منحصربه فرد آن همکاری گروهی در تألیف و تدوین آن، استناد به منابع معتبر در درج اطلاعات و داشتن نظم الفبایی است. کار تدوین آن پس از انتشار جلد هفتم در حرف «ش» متوقف شد. دورۀ هفت جلدی آن از ۱۲۹۶ ق تا ۱۳۲۴ق چاپ سنگی شد. این کتاب با حروف سربی نیز به چاپ رسیده است (قم، ۱۳۳۸ش).