نجاریه

[ویکی فقه] تفکر معتزلی و عقل گرایی با گسترش خود به ناچار به تضاد درون مذهبی گرفتار شد و علی رغم پایبندی به اصول معتزلی در بسیاری از عقاید و فروع به اختلاف و تشتت منجر شد. این اختلافات معمولا توسط صاحب نظران و حامیان ایشان حمایت می شد و به همین دلیل از این اختلافات، فرق مختلف مذهب معتزله پدید آمد. نجاریه یکی از فرقی است که خاستگاه آن مکتب معتزله است اما در برخی عقاید و نظریات با دیگر فرق معتزلی اختلاف دارد. این نوشتار سعی دارد به معرفی این فرقه معتزلی بپردازد.
حسین بن محمد بن عبدالله النجار الرازی، کنیه وی ابوعبدالله است و از اهالی قم می باشد. وی از سران مکاتب معتزلی است و با مباحثی که ارائه می دهد به یکی از فرق مستقل معتزله تبدیل می شود. اصحاب وی از ری بوده و به تناسب نام رهبر خویش به نجاریه معروف شدند. این فرقه با پذیرش اصول مورد اتفاق معتزله به ماهیت معتزلی خویش سامان می دهد اما با برخی عقاید معتزله مخالفت کرده اند. او عقاید خویش را در کتبی چون البدل و المخلوق و اثبات الرسل و الارجاء و القضاء و القدر و الثواب و العقاب نگاشته است. وی در سال ۲۲۰ وفات می کند. اصحاب وی بعد از او به سه فرقه برغوثیه، زعفرانیه و مستدرکه تبدیل می شوند که در بسیاری از اصول و فروع با هم مشترک هستند. این فرقه های در سال های بعد با حفظ اصول خویش به بیست فرقه مبدل شدند.
عقاید موسس نجاریه
برخی از عقاید وی را در چند بند بصورت اختصار بیان می کنیم: ۱. معتقد است که خداوند به ذات و وجود خویش در هر مکانی می باشد. ۲. روئیت خداوند را با چشم محال می داند. اما گفته است که جایز است خداوند قوه ای که در قلب برای شناخت قرار داده را در چشم قرار دهد و با این تحول روئیت خدا ممکن می شود. ۳. با اینکه مانند معتزله قائل به حدوث کلام الله است و برای توضیح عقیده خویش گفته است که اگر کلام الله خوانده شود عرض است ولی اگر نوشته شود جسم است. ۴. با اینکه از معتزله است اما نظریه تفویض معتزله را قبول ندارد؛ زیرا افعال بندگان را مخلوق خدا می داند و بندگان را کسب کننده این مخلوقات می داند. وی در این نظر جبرگرایانه با اشاعره موافقت نموده است. او افعال خوب و بد و خیر و شر انسان ها را مخلوق خدا می داند. نظر او در مساله قضاء و قدر با اعتقاد اهل حدیث موافقت دارد. در نتیجه با تحلیل ناصحیح از قضاء و قدر به جبر اعتقاد دارد. ۵. در مساله امامت، از معتقدین به امامت ابوبکر است. ۶. عذاب قبر را انکار می کنند.
نقد نجاریه
در اینجا نقد برخی از عقاید نجاریه را با استفاده از روایات سامان داده و با توجه به حقانیت مکتب وحی علاوه بر بطلان نجاریه، عقاید معتزله و اشاعره نیز باطل می شود.
← خدا شناسی
...