نزاری قهستانی

لغت نامه دهخدا

نزاری قهستانی. [ ن ِ ی ِ ق ُ هَِ ] ( اِخ ) سعدالدین بیرجندی. شاعر اسماعیلی مذهب ایرانی است که در اواخر قرن هفتم و اوایل قرن هشتم می زیسته است. تخلص خود را از نام المصطفی لدین اﷲبن المستنصر باﷲ خلیفه فاطمی مصر معروف به نزار گرفته است. وی گذشته از دیوان قصاید و غزلیات ، مثنویی به نام دستورنامه دارد. وفات وی به سال 720 هَ. ق. در بیرجند اتفاق افتاد. او راست :
نگاه می کنم از هرچه آفرید خدای
مراسه چیز خوش آمد در این سپنج سرای
یکی سماع و دویم باده و سیم شاهد
که اختیار همین هر سه کرد عالی رای.
آوازه درافتاد که تائب شدم از می
بهتان صریح است من و توبه ؟ کجا؟ کی ؟
از دوست قاصدی که پیام آوردبه دوست
انصاف می دهم که کم از جبرئیل نیست.
شکایتی بود، اما نمی توانم گفت
که هیچ خصم نکرد آنچه یار کرد و برفت.
بهشتی دوزخی کافر مسلمان هرچه می خوانی
خبر از خود ندارم عاشقم ، اینها نمی دانم.
بسیار عمرها و بسی روزگارها
بگذشت و کارها بنگشت از قرارها
وضعی نهاده اند ز مبدای کن فکان
کآن وضع مندرس نشود در هزارها
بر نقطه وجود که عشق است نام آن
از ذوق می کنند فلک ها مدارها
بسیار خشت کالبد جان آدمی
برهم نهاد دهر و فروریخت بارها.
رجوع به «از سعدی تا جامی » و ترجمه ج 3 تاریخ ادبیات براون ص 199 و آتشکده آذر چ سادات ناصری ج 2 ص 529 و مجمع الفصحا چ مصفا ج 3 ص 1358 شود.

فرهنگ فارسی

سعدالدین بیرجندی . شاعر اسماعیلی مذهب ( و. ۶۴۵ ه.ق .- ف. ۷۲٠ ه.ق . ) از شعرای قرن هفتم و اوایل قرن هشتم هجری است . آثار و نامش متروک مانده است . تخلص خود را از نام المصطفی لدین الله گرفت . پدر نزاری ظاهرا از دهقانان اصیل این سامان بود که بگردش روزگار کم مایه شده بود. نزاری بر خلاف بعضی از شعرای معاصر خود به شعر و ادب با نظر تفریح و لذت سماعی نگاه نکرد و اشعار خود را وسیله انعکاس دردهای عامه مردم که در زیر فشار سنگین ظلم های مغول مستاصل شده بودند نمود. و حتی در غزلیات خود نیز مسائل اجتماعی را مطرح کرد. نزاری بیش از همه تحت تاثیر افکار و اشعار حکیمانه عمر خیام بوده است . علاوه بر دیوان شعر یک مثنوی بنام [ دستور نامه ] و نیز مثنوی دیگری از او باقی است .
سعدالدین بیرجندی شاعر اسماعیلی مذهب ایرانی است .

دانشنامه اسلامی

[ویکی اهل البیت] این صفحه مدخلی از اثر آفرینان است
نزاری قهستانی بیرجندی، سعدالدین
صوفی و شاعر، متخلص به نزاری. در بیرجند در یک خانواده ی زمیندار اسماعیلی به دنیا آمد. پس از این که تحصیلات مقدماتی را در بیرجند و قائن به پایان رسانید به مطالعه ی ادبیات و علوم متداول زمان در قهستان پرداخت. او از جوانی به خدمات دیوان (تشکیلات اداری) روی آورد. در 678 ق از تون به آذربایجان، اران، گرجستان، ارمنستان و باکو رفت.
در طی این سفرها در تبریز با شمس الدین محمد صاحب دیوان جوینی ملاقات کرد و او را مدح گفت. این مسافرت دو سال به طول انجامید و نزاری عاقبت به قهستان بازگشت و ساکن شد. وی در این مدت علاوه بر شمس الدین محمد بعضی از رجال سیستان و خراسان و خصوصاً سلاطین کرت را نیز ستود. وی دوباره پس از چند سال دوری به خدمت امرای این خاندان پیوست، اما معاندان نزاری ملوک کرت را علیه او برانگیختند تا جایی که معزول و اموالش مصادره شد.
سالهای آخر عمر را در انزوا گذرانید و به شغل کشاورزی پرداخت. در نام وی و پدرش بین برخی منابع اختلاف وجود دارد. گویند که از فرقه ی اسماعیلیه و از مریدان نزار بن مستنصر بالله فاطمی در مصر و با سعدی شیرازی معاصر و معاشر بود. نزاری را نخستین نویسنده دوره ی بعد از الموت دانسته اند که زبان شعر و تعبیرات و اصطلاحات صوفیان را برای پنهان داشتن عقاید اسماعیلی خود برگزید.
از آثار وی: «دستورنامه»؛ «ادب نامه»؛ مثنوی «سفرنامه»؛ «از هر و مزهر» بر وزن «شیرین و خسرو»؛ «مناظره ی روز و شب»؛ دیوان شعر، مشتمل بر قصاید، غزلیات، مقطعات، رباعیات و چند ترکیب بند، قریب بیست هزار بیت.
wikiahlb: نزاری_قهستانی

پیشنهاد کاربران

بپرس