نفس لوامه

لغت نامه دهخدا

نفس لوامه. [ ن َ س ِ ل َوْ وا م َ / م ِ] ( ترکیب وصفی ، اِ مرکب ) نفس بسیارملامت کننده خود رابه وقوع معاصی به هدایت نور دل و این نفس صلحا و اولیا را حاصل باشد، از این سبب اﷲ تعالی او را مقسم به قسم گردانیده : لااقسم بالنفس اللوامة. ( قرآن 2/75 ). ( از غیاث اللغات ). این اصطلاح مذهبی است که عرفا و فلاسفه اسلام به کار دارند نفس انسان را در مقام تلألؤ نور قلب از غیب برای اظهار کمال آن و ادراک قوت عاقله به وخامت عاقبت و فساد احوال آن نفس لوامه گویند از جهت لوم و سرزنش بر افعال خود و این مرتبت مقدمه برای ظهور مرتبت قلب است که هرگاه نور قلبی ظاهر شود و غالب شود و سلطنت آن بر قوای حیوانیه آشکار گردد یعنی تسلط پیدا کند و نفس مطمئن شود نفس مطمئنه گویند. ( از فرهنگ علوم عقلی ص 598 ) ( از اکسیرالعارفین ص 306 ). رجوع به مصباح الهدایة ص 59 شود.

فرهنگ فارسی

نفس بسیار ملامت کننده خود را به وقوع معاصی به هدایت نور دل و این نفس صلحا و اولیا را حاصل باشد ازین سبب الله تعالی او را مقسم به قسم گردانیده : لا اقسم بالنفس اللوامه . این اصطلاح مذهبی است که عرفا و فلاسفه اسلام بکار دارند نفس انسان را در مقام تلالو نور قلب از غیب برای اظهار کمال آن و ادراک قوت عاقله به و خامت عاقبت و فساد احوال آن نفس لوامه گویند از جهت لوم و سرزنش بر افعال خود و این مرتبت مقدمه برای ظهور مرتبت قلب است که هرگاه نور قلبی ظاهر شود و غالب شود و سلطنت آن بر قوای حیوانیه آشکار گردد یعنی تسلط پیدا کند و نفس مطمئن شود نفس مطمئنه گویند .

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] «نفس لوّامه» عبارت است از نفسی که صاحب خود را بر گناهی که از او صادر شده و بر آنچه از منافع حقیقی و کمالات انسانی و درجات اخروی از او فوت می شود، ملامت می نماید.
«نفس لوّامه» عبارت است از نفسی که صاحب خود را بر گناهی که از او صادر شده و بر آنچه از منافع حقیقی و کمالات انسانی و درجات اخروی از او فوت می شود، ملامت می نماید. و این از علایم ایمان است که اگر از شخص گناهی صادر شود و پشیمان نگردد، به حکم: «مَنْ لَمْ یَنْدُمْ عَلی ذَنْبٍ ارْتَکَبَهُ فَلَیْسَ بِمُؤْمِنٍ»؛ (این عبارت برگرفته از روایات است و خودش لفظ روایت نیست؛ رجوع شود به )«کسی که پشیمان نشود از گناهی که مرتکب شده، مؤمن نیست»و اگر پشیمان شود، لازمه آن، ملامت و سرزنش نفس است بر گناهی که از او صادر شده است. و نیز در روایت است: مؤمن گناه خود را مانند صخره و سنگ بزرگی می بیند که می ترسد بر او فرود آید، و منافق گناه را مثل مگسی می بیند که بر بینی او نشسته باشد. «اِنَّ الْمُؤْمِنَ لَیَریٰ ذَنْبَهُ کَاَنَّهُّ صَخْرَةٌ یَخافُ اَنْ تَقَعَ عَلَیْهِ، وَاِنَّ الْکافِرَ یَری ذَنْبَهُ کَاَنَّهُ ذُبابٌ مَرَّ عَلی اَنْفِهِ». («مؤمن گناه خود را مانند صخره می بیند که می ترسد بر روی او بیفتد و کافر گناه خود را مگسی می بیند که بر روی بینی اش بخورد و بگذرد»)
نفس لوّامه در قرآن
و این نفس لوّامه همان نفسی است که در قرآن مجید می فرماید: (وَلآ اُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوّامَةِ)؛ «و سوگند به (نفس لوّامه) وجدان بیدار و ملامتگر (که رستاخیز حقّ است)» به هرحال از آیات و روایات، مدح نفس لوامه استفاده می شود و صاحب چنین نفسی باید آن را علامت بیداری وجدان و آگاهی باطن و ضمیر و غنیمت بداند و در نیل به مراتب بالاتر تلاش کند.

[ویکی شیعه] نفس لَوَّامه به معنای نفس سرزنش گر نیرویی در وجود آدمی است که او را به خاطر انجام کارهای بد و گناه سرزنش می کند. چون پس از انجام گناه، صاحبش را ملامت می کند، به آن لوامه می گویند. این اصطلاح از آیه «وَلَا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ» گرفته شده است. برخی از آن به وجدان اخلاقی تعبیر می کنند. همچنین برخی معتقدند نفس لوامه، بر اثر تکرار گناه، کارکرد خود را از دست می دهد.
برخی نفس لوامه، را مرتبه ای از نفس می دانند که در مرحله ای بالاتر از نفس اماره و پایین تر از نفس مطمئنه قرار دارد.

[ویکی فقه] نفس لوامه (قرآن). نفس لوّامه یکى از مراتب نفس است که آرام نگرفته و دفع کننده نفس شیطانی است و به جهت آنکه خود را پیوسته در کوتاهى اطاعت مولایش سرزنش مى کند آن را نفس لوّامه مى نامند.
اهمّیّت وجود نفس لوّامه، در انسان:وَ لا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ.
قیامت/سوره۷۵، آیه۲.
••• سوگند مؤکّد خداوند به نفس ملامت گر:وَ لا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ .
قیامت/سوره۷۵، آیه۲.
••• انسان، ملامت کننده خود در قیامت:وَ لا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ.
قیامت/سوره۷۵، آیه۲.
...

دانشنامه آزاد فارسی

پیشنهاد کاربران

نفس لوامه نفس سرزنشگر است
نفس اماره نفس فرمان دهنده به بدی
نفس لوامه: نفس سرزنشگر
نفس اماره: فرمان دهنده به بدی
در دیدگاه فروید به معنای super ego است.
وجدان.
نفس لوامه در علم همان وجدان انسان که وقتی گناه می کند او را سرزنش می کند
نفس بیار ملامت کننده
نفس سخت ملامت کننده ، نفس نکوهش کننده .

بپرس