نیشکر ( نام علمی: Saccharum officinarum ) نام یک گونه از
سرده نیشکر، از تیره
غلات و بومی
مناطق معتدل گرم تا
مناطق حاره است.
خاستگاه این گونه،
گینه نو در غرب
اقیانوس آرام و در شمال قاره
اقیانوسیه می باشد. این گیاه چند ساله، در توده هایی تشکیل می شود که شامل
ریزوم و تعدادی ساقه است. یک شبکه از ریزوم ها در زیر خاک تشکیل می شود که شاخه های ثانویه را در نزدیکی گیاه مادر بزرگ می کند. ساقه ها به رنگ های سبز، صورتی، یا
بنفش هستند و می توانند تا ارتفاع بیش از ۵ متر رشد کنند.
ساقه ها در پایه متصل هستند و از گره ها و میان گره ها تشکیل شده اند، گره ها در پایه برگ های متناوب حضور دارند. میانگره ها حاوی اسفنج سفید فیبری هستند که در آن شیره نیشکر قرار دارد.
برگ ها ضخیم، خطی و سبز هستند و به صورت متناوب روی ساقه از محل گره ها خارج می شوند. هر برگ از پهنک و غلاف تشکیل شده است. برگ ها حاوی
رگبرگهای ضخیم و لبه های دندانه دار و به طول حدود ۳۰ تا ۶۰ سانتی متر و عرض ۵ سانتی متر رشد می کنند.
گل آذین نیشکر به صورت
خوشه ای مرکب و دارای انشعاب زیاد به طول ۳۰ تا ۱۰۰ سانتی متر و از انتهای ساقه به وجود می آید. گل دارای ۳
پرچم و
مادگی می باشد.
سنبلچهها در شاخه های جانبی قرار دارند و در حدود ۳ میلی متر طول دارند و در موهای بلند و ابریشمی پنهان شده اند. همچنین میوهها خشک و هر کدام شامل یک دانه می باشد. [ ۱]
در ایران
شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی با هشت طرح در نقاط مختلف
خوزستان اقدام به کاشت نیشکر و تبدیل به شکر،
الکل و دیگر صنایع جانبی می کند. شرکت های هشتگانه کشت و صنعت سلمان فارسی، حکیم فارابی، امام خمینی، امیرکبیر، دعبل خزاعی، میرزا کوچک خان، هفت تپه و دهخدا از شرکت های تابعِ توسعه نیشکر و صنایع جانبی هستند که ظرفیت ۷۰۰ هزار تن شکر در سال را دارند.
نیشکر (سرده). نِیشِکَر، تباشیر یا کاش[ ۱] ( نام علمی: Saccharum ) سرده ای از تیره گندمیان و بومی مناطق معتدل گرم تا مناطق حاره است.
گونه های گیاهی این سرده در بسیاری از نقاط دنیا شامل قاره آفریقا، اوراسیا، استرالیا،
آمریکا و اقیانوسیه پراکندگی دارند. این
گیاهان معمولاً ارتفاع زیادی تا شش متر داشته و
گیاهانی پایا یا چندساله هستند.
برخی از این گونه ها دارای ارزش اقتصادی هستند و به نقاط جدیدی غیر از
زیستگاه اصلی نیز بُرده و کشت شده اند و در برخی موارد تبدیل به
گونهٔ مهاجم شده اند. یکی از مهم ترین گیاهان این سرده از نظر اقتصادی، گیاه نیشکر است که در بسیاری از نقاط دنیا کشت می شود. برخی دیگر از گونه های این سرده مانند
تباشیر هندی استفاده تزئینی دارند. [ ۲] بعضی دیگر از این گیاهان مانند
تباشیر خزری نیز گیاهانی وحشی بوده و فاقد مصارف انسانی هستند اما از نظر تغذیه ای برای جانوران وحشی مثل کرگدن ها دارای اهمیت هستند. در طبقه بندی های گذشته بسیاری دیگر از گیاهان مثل گیاه
پنجه کلاغی نیز در این سرده قرار داشتند که در حال حاضر در گروه های دیگری طبقه بندی شده اند. [ ۳] مهم ترین گیاه این سرده از نظر اقتصادی، نیشکر خوراکی است که معمولاً برای کاشت از نژادهای اصلاح شده یا
دورگه گونهٔ Saccharum officinarum استفاده می شود. سالانه در حدود ۱۳۲۴ میلیون تن شکر تولید می شود. در حدود چهل درصد از نیشکر دنیا در
برزیل تولید می شود و این کشور در سال های اخیر با اختلاف زیادی بزرگ ترین تولیدکنندهٔ نیشکر بوده است.
خاستگاه اصلی نیشکر خوراکی در جنوب شرقی
آسیا است؛ ولی خاستگاه گونه های مختلف آن، مناطق متفاوتی می باشد. مثلاً گونه باربری در
هند یافت شده است و خاستگاه گونه های ادول و افیسینارم گینه نو است. [ ۴] [ ۵]
• Saccharum alopecuroidum ( L. ) Nutt. - southeastern USA
• Saccharum angustifolium ( Nees ) Trin. - South America
• Saccharum arundinaceum Retz. - East + South + Southeast Asia; New Guinea
• Saccharum asperum ( Nees ) Steud. - South America
• Saccharum baldwinii Spreng. - southeastern USA
• Saccharum beccarii ( Stapf ) Cope - Sumatra
• Saccharum bengalense Retz. - India, Pakistan, Iran, Afghanistan
• Saccharum brevibarbe ( Michx. ) Pers. - southeastern USA
• Saccharum coarctatum ( Fern. ) R. Webster - southeastern USA
• Saccharum contortum ( Baldwin ex Elliott ) Nutt. - southeastern USA
• Saccharum fallax Balansa - China, Assam, southeast Asia
• Saccharum filifolium Steud. - Afghanistan, Himalayas
• Saccharum formosanum ( Stapf ) Ohwi - southern China
• Saccharum giganteum ( Walt. ) Pers. - southeastern USA, Cuba, Jamaica, Paraguay, Argentina
• Saccharum griffithii Munro ex Aitch. - from Yemen to Bangladesh
• Saccharum hildebrandtii ( Hack. ) Clayton - Madagascar
• Saccharum kajkaiense ( Melderis ) Melderis - Oman, Iran, Afghanistan, Pakistan
• Saccharum kanashiroi ( Ohwi ) Ohwi - Ryukyu Islands
• Saccharum longesetosum ( Andersson ) V. Naray. ex Bor - China, Himalayas, Indochina
• Saccharum maximum ( Brongn. ) Trin. - Pacific Islands
• Saccharum narenga ( Nees ex Steud. ) Hack. - China, Indian Subcontinent, Indochina, Ethiopia
• Saccharum officinarum L. - New Guinea; naturalized in many warm places
• Saccharum perrieri ( A. Camus ) Clayton. - Madagascar
• Saccharum procerum Roxb. - China, Himalayas, Indochina
• Saccharum ravennae ( L. ) L. - Europe, Asia, Africa
• Saccharum robustum Brandes & Jesw. ex Grassl - New Guinea
• Saccharum rufipilum Steud. - China, Indian Subcontinent, Indochina
• Saccharum sikkimense ( Hook. f. ) V. Naray. ex Bor - eastern Himalayas
• Saccharum spontaneum L. - Asia, Africa, Sicily, Papuasia
• Saccharum stewartii Rajesw. , R. R. Rao & Arti Garg - western Himalayas
• Saccharum strictum ( Host ) Spreng. - from Italy to Iran
• Saccharum velutinum ( Holttum ) Cope - Peninsular Malaysia
• Saccharum viguieri ( A. Camus ) Clayton - Madagascar
• Saccharum villosum Steud. - South America, Mesoamerica
• Saccharum wardii ( Bor ) Bor ex Cope - Assam, Bhutan, Myanmar
• Saccharum williamsii ( Bor ) Bor ex Cope - Nepal
• Saccharum sinense Roxb. - China
