هالوژن

هالوژن ها یا هالُژِن ها یا نمک زاها ( به انگلیسی: Halogen ) عناصری هستند که با ترکیب شدن با عنصرهای گروه اول، نمک تولید می کنند؛ به همین خاطر به آن ها هالوژن می گویند. هالوژن ( به معنای «نمک زا» ) واژه ای یونانی است که از ترکیب hal ( به معنای «نمک» ) و gen ( به معنای «تولید کردن» ) ساخته شده است. [ ۱] گروه هالوژن ها شامل عناصر گروه ۱۷ ( گروه ۷ اصلی ) جدول تناوبی است؛ یعنی عنصرهای فلوئور ( F ) ، کلر ( Cl ) ، برم ( Br ) ، ید ( I ) ، آستاتین ( At ) و تنسین ( Ts ) .
هنگامی که هالوژن ها با فلزات واکنش می دهند، طیف وسیعی از نمک ها از جمله کلسیم فلوئورید، سدیم کلرید ( نمک خوراکی ) ، نقره برمید و پتاسیم یدید را تولید می کنند. [ ۲] گروه هالوژن ها تنها گروه جدول تناوبی است که حاوی عناصری در سه حالت اصلی ماده ( جامد، مایع و گاز ) در دما و فشار استاندارد است. همهٔ هالوژن ها با اتصال به هیدروژن، اسید تولید می کنند. بیشتر هالوژن ها معمولاً از مواد معدنی یا نمک ها تولید می شوند. هالوژن های میانی ( کلر، برم و ید ) اغلب به عنوان ضدعفونی کننده استفاده می شوند. هالوژن ها در حالت طبیعی خود به صورت مولکول های دواتمی هستند. [ ۳]
همانند روند کلی موجود در جدول تناوبی، از بالا به پایین عدد اتمی و جرم اتمی هالوژن ها زیاد می شود. همچنین الکترونگاتیوی آن ها نیز کاهش می یابد. [ ۴]
در گروه هالوژن ها از بالا به پایین با افزایش شعاع اتمی، طول پیوند در مولکول هالوژن افزایش می یابد؛ این عامل و همین طور افزایش تعداد الکترون ها و نیز افزایش جرم مولکول، باعث افزایش نقطه ذوب و نقطه جوش می شود. در نتیجه فلوئور و کلر گاز هستند؛ اما برم مایع است و ید جامدی می باشد که به راحتی تصعید می گردد. [ ۵]
هالوژن ها می توانند با دریافت یک الکترون و تشکیل آنیون، به آرایش پایدار هشتایی گاز نجیب ( اوکتت ) برسند ( الکترون خواهی آن ها منفی است ) ؛ به همین دلیل واکنش پذیری زیادی دارند که البته از بالا به پایین کاهش می یابد. [ ۶] همین عامل سبب شده عناصر گروه ۱۷ به شدت سمی باشند. خواص ضدعفونی کنندگی هالوژن ها نیز بر همین اساس است، یعنی مولکول هالوژن با اکسید کردن مولکول های دیواره سلولی باکتری ها، آن ها را می کشد. به همین دلیل در تصفیه آب خوردن و استخرها از کلر استفاده می گردد.
آنیون های فلوراید در عاج، استخوان ها، دندان ها، خون، تخم، ادرار و موی جانوران یافت می شوند. ممکن است آنیون های فلوراید در مقادیر بسیار کم برای انسان ضروری باشند. [ ۷] در هر لیتر خون انسان، ۰٫۵ میلی گرم فلوئور وجود دارد. استخوان های انسان دارای ۰٫۲ تا ۱٫۲ درصد فلوئور هستند. بافت های بدن انسان تقریباً ۵۰ قسمت در میلیارد فلوئور دارند. یک انسان معمولی ۷۰ کیلوگرمی دارای ۳ تا ۶ گرم فلوئور است. [ ۸]

هالوژِن (halogen)
هریک از اعضاء گروهی شامل پنج عنصر نافلز، با خواص پیوند شیمیایی مشابه. عبارت اند از فلوئور، کلر، برم، ید، و استاتین. این عناصر گروه پیوسته ای را در جدول تناوبی عناصر تشکیل می دهند. فلوئور در بالای ستون و فعال ترین آنهاست و استاتین در پایین ستون کمترین فعالیت شیمیایی را دارد. هالوژن ها با بسیاری از فلزات مستقیماً ترکیب می شوند و تشکیل نمک می دهند، نمک طعام، NaCl، از این جمله است. هریک از هالوژن ها هفت الکترون در لایۀ ظرفیت خود دارند و شباهت های شیمیایی این گروه ناشی از این الکترون هاست.