واکسن

واکسن ( به فرانسوی: Vaccin ) یا به فارسی افغانستان واکسین[ ۱] ( به انگلیسی: Vaccine ) یک فراوردهٔ زیستی است که در برابر یک بیماری میکروبی مشخص، ایمنی فعال اکتسابی تولید می کند. در واقع سوسپانسیونی است از ریزاندامگان های کشته یا ضعیف شدهٔ ویروس یا باکتری یا پروتئین های آنتی ژنیک به دست آمده از آن ها که برای پیشگیری یا بهبود یا درمان بیماری های عفونی تجویز می شود. پروتئین های آنتی ژنی امروزه بدون استفاده از میکروب های ضعیف یا کشته شده و با به کارگیری فناوری دی ان ای نوترکیب تولید می گردند. واکسن معمولاً برای پیشگیری از بیماری ها و ایجاد ایمنی در برابر آن ها استفاده می شود.
واکسن ها اغلب تزریقی هستند ( عضلانی یا زیرجلدی و داخل جلدی ) و گاه حتی خوراکی ( مانند فلج اطفال ) . اغلب برای ایمنی کامل و دائم در برابر بیماری نیاز به چندبار تزریق یک واکسن می باشد. گاه برخی از واکسن ها را می توان همراه هم تزریق کرد مانند واکسن سه گانه، دوگانه و MMR.
ادوارد جنر ( Edward Jenner ) ( تولد ۱۷ مه ۱۷۴۹ - مرگ ۲۶ ژانویه ۱۸۲۳ ) پزشک انگلیسی اولین کسی بود که کاربرد واقعی واکسیناسیون را کشف کرد. او را پدر ایمنی شناسی می دانند و گفته می شود کار او بیش از هر کس دیگری جان انسان ها را نجات داده است. وی پسری را در برابر بیماری آبلهٔ گاوی واکسینه کرد. این بیماری مانند بیماری آبله ولی کم خطرتر از آن است. پس از آنکه جنر میکروب بیماری را به آن پسر تزریق کرد چون واکسن آبلهٔ گاوی در وی مصونیت ایجاد نموده بود دیگر به بیماری آبله مبتلا نگردید.
معروف ترین بیماری هایی که واکسن مؤثر دارند عبارتند از آبله، سه گانه ( دیفتری، کزاز، سیاه سرفه ) ، فلج اطفال، سل، MMR ( سرخک، اوریون و سرخجه ) ، هپاتیت ، مننژیت مننگوکوکی، آنفلوانزا، تب زرد، تیفوس. هاری ، کرونا، ، طاعون، وبا، حصبه، سیاه زخم، مالاریا، روتاویروس، سالک، تب تیت، گارداسیل تب دنگی هموفیلوس آنفولانزا نوع B انسفاواریسلا پنوموکوک ذات الریه لیت کنه انسفالیت ژاپنی آدنوویروس زونا پاپیلوما
واکسن های با اجرام زنده که از قدرت بیماریزایی آن ها کاسته شده است، معمولاً با دوز واحد می توانند ایمنی مؤثر و طولانی نسبت به واکسن های کشته شده ایجاد کنند. این واکسن ها علاوه بر دستگاه ایمنی هومورال، دستگاه ایمنی سلولی را نیز تحریک می نمایند، این نوع واکسن ها تمایل دارند واکنش های مشابه شکل طبیعی بیماری به خصوص در افراد با نقص ایمنی را ایجاد کنند. برای اینکه با واکسن های کشته شده ایمنی کافی و به مدت طولانی به دست آید، بایستی این واکسن ها ابتدا در چند نوبت تزریق گردند و برای جلوگیری از کاهش سطح آنتی بادی و ادامه ایمنی اغلب لازم است که تزریق واکسن در آینده یادآوری شود.

واکْسَن (vaccine)
(یا: مایۀ تلقیح) هر نوع آماده سازی عوامل بیماری زا، ویروس ها یا باکتری ها، به شکل تغییر یافته، برای ورود به بدن. از طریق دهان یا با تزریق زیرجلدی، و برای القای واکنش اختصاصی پادتن و تولید ایمنی دربرابر بیماری خاص به کار می رود. در ۱۷۹۶، ادوارد جنراولین بار با موفقیت کودکی را با ویروس آبلۀ گاوی مایه کوبی کرد تا موجب ایجاد ایمنی در برابر آبله شود. این روش، یعنی کوبیدن عامل ابتلا به پوست خراشیده شده، برای مایه کوبی آبله هنوز به کار می رود. کودکان معمولاً دربرابر دیفتری، کزاز، سیاه سرفه، فلج اطفال، سرخک، اوریون، سرخجه، و سل مایه کوبی می شوند.