ورع

[ویکی شیعه] وَرَعْ به معنای پرهیزکاری و پارسایی، حالتی در وجود انسان است که به نگه داری کامل نفس و ترس از لغزش منجر می شود. ورع مقامی بالاتر از مقام تقوا است که در آن انسان از شبهات و حتی کارهای حلالی که ممکن است به گناه منجر شود، اجتناب می کند. علمای شیعه برای ورع مراتبی از جمله ورع توبه کنندگان، ورع صالحین، ورع متقین و ورع سالکان قرار داده اند. در روایات برای ورع، آثاری مانند تثبیت ایمان، حفظ انسان از محرمات، کمک به اهل بیت(ع) با ورع و رسیدن به برترین مقام یقین ذکر شده است.
ورع را نگه داشتن خود از محرمات، دوری از گناه، پرهیزکاری و پارسایی، و اجتناب از شبهات از ترس ارتکاب محرمات معنا کرده اند. در روایات، ورع را پرهیز از انجام محرمات و اجتناب از شبهات دانسته اند؛ بنابراین ورع را می توان به نگه داری کامل، حفظ نفس و هراسان بودن از لغزش ها، یا سخت گیری بر نفس برای بزرگ داشت حق، تعریف کرد.
ورع و تقوا در کتب لغت هم معنا و مترادف قرار داده شده اند؛ ولی با توجه به تعریف ورع در روایات و مراتب و درجاتی که برای آن ذکر شده، تقوا را مرتبه اول ورع که اجتناب از محرمات و انجام واجبات است، دانسته اند. ورع در تفسیر بیان المعانی، مقامی بالاتر از مقام تقوا معرفی شده که برای رسیدن به آن مقام، نه تنها باید از گناهان اجتناب کرد؛ بلکه باید از شبهات و کارهای حلالی که ممکن است به ایجاد زمینه گناه کمک کند، دوری نمود.

[ویکی اهل البیت] ورع، عبارت است از نگهداری کامل و حفظ نفس در آخرین مرتبه و در عین حال، هراسان بودن از لغزش یا سختگیری بر نفس است برای تعظیم حق.
امام خمینی درباره مراتب ورع می نویسند: «ورع عامه، اجتناب از کبائر است و ورع خاصه، اجتناب از مشتبهات است برای خوف وقوع در محرمات. ورع اهل زهد، اجتناب از مباحات است برای احتراز از وزر آن و ورع اهل سلوک، ترک نظر به دنیاست برای وصول به مقامات و ورع مجذوبین، ترک مقامات است برای وصول به باب الله و شهود جمال الله و ورع اولیا، اجتناب از توجه به غایت است.
ورع از محارم الله پایه کمالات معنویه و مقامات اخرویه است و برای هیچ کس مقامی حاصل نشود، مگر به ورع از محارم الله و قلبی که دارای ورع نباشد، به طوری زنگار و کدورت او را فرو می گیرد که امید نجات بسا باشد که از آن منقطع گردد. صفای نفوس و صقالت آنها به ورع است و این منزل برای عامه مهمترین منازل است و تحصیل آن از مهمات مسافر طریق آخرت است.
پارسائی و پرهیز از حرام بزرگترین باعث و وسیله نجات و عمده چیزی است که آدمی را به سعادت ها و درجات عالی می رساند. بعضی از علماء ورع و تقوا از محارم الهی را به چهار درجه تقسیم کرده اند:
چنانچه امام صادق علیه السلام فرمود: «تقوا برسه وجه است. اول تقوا از خوف نار و عقاب که همان ترک حرام است که در واقع تقوای عوام می باشد. دوم تقوای از خدا (نه از خوف جهنم) که ترک شبهات است و این مرتبه تقوای خواص است. سوم تقوای فی الله و آن ترک حلال است به خاطر دچار نشدن به شبهه».
رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «خیر دینکم الورع؛ بهترین صفت دین شما پرهیزکاری است».
و فرمود: «من لقی الله سبحانه ورعا اعطاه الله ثواب الاسلام کله؛ هر که در حالی که از اهل ورع و پرهیزکاری است خدای سبحان را ملاقات کند خداوند تمامی ثواب اسلام را به او عطا می فرماید».
امام باقر علیه السلام فرمود: «ان اشد العبادة الورع؛ سختترین عبادت ورع است».

وَرَع
در اصطلاح عارفان، اجتناب از هر امر شبهه ناک از بیم وقوع در محرّمات و نیز قناعت به حلال اندک و حفظ نفس از افتادن در ورطه منهیات. از این رو، محرّمات شرعی، تنها بخشی از این موارد قابل احتراز را تشکیل می دهد. چه، هر آنچه عقل انسان نیز، حتی حکم به مکروه بودن آن کند، در نظر اینان، همچون محرّمات شرعی قابل اجتناب است. کمال ورع آن است که آدمی از هر آنچه که وی را از خداوند دور کند، بپرهیزد.