پَنجَکِنت ( Panjakent ) یا پنجکند یا پنجه کند* یا بومجکث ( به تاجیکی: Панҷакент ) شهر و ناحیه ای است در ولایت سغد تاجیکستان که در قسمت باختری این جمهوری قرار دارد.
بیشتر مردم ناحیهٔ پنجه کند تاجیک اند، اما شماری ازبک نیز در آنجا زندگی می کنند. نام اصلی آن «پنج کند» به معنای پنج شهر است. در ابتدا «پنج ده» نام داشت. زادگاه و آرامگاه پدر شعر پارسی، رودکی نیز همین شهر است. [ ۱]
پسوند کند در اسامی شهرهای خراسان و ماوراءالنهر زیاد دیده می شود. ریشه آن از پارسی باستانی «کنتا»، سغدی «کنت» بمعنی دژ یا شهر است. مانند: تاشکند ( ازبکستان ) سمرقند ( ازبکستان ) خوقند ( ازبکستان ) یارکند ( اویغورستان، سین کیانگ چین ) چیمکند ( قزاقستان ) تارکند ( قرقیزستان ) اوزکند ( قرقیزستان ) پنجکند ( تاجیکستان ) خجند ( تاجیکستان ) بیرجند ( ایران ) قصرقند ( ایران )
پنجکنت در منطقه ای کوهستانی و در کرانهٔ چپ ( جنوبی ) بخش میانی گسترهٔ رود زرافشان در ولایت سغد تاجیکستان نهاده است. ناحیهٔ پنجکنت با ولایت سمرقند ازبکستان هم مرز است. پنجکنت یکی از ناحیه های پیشرفتهٔ جمهوری تاجیکستان به شمار می رود.
ویرانه های شهر کهن پنجکنت در حدود ۶۵ کیلومتری جنوب شرقی سمرقند، در درهٔ زرافشان، و بر سر راهی است که زرافشان را به سمرقند می پیوندد. پنجکنت، که در سده های چهارم و پنجم میلادی، به عنوان پایتخت هپتالیان بنیان نهاده شد، در سدهٔ هفتم به کمال ترقی خود رسید. اندکی پس از این تاریخ، به دست اعراب ویران گشت، ولی مرمت شد و تا سدهٔ نهم آباد بود، تا اینکه بر اثر اهمیت یافتن و بزرگ شدن سمرقند و بخارا به تدریج از اهمیت افتاد. [ ۲]
این شهر خاوری ترین شهر سغد به شمار می آمد و در شرق آن ناحیهٔ پرگر قرار دارد. با این که پرگر در اوایل دههٔ ۸ میلادی جزء قلمرو دیوشتیج، فرمانروای پنجیکنت، قرار داشت ولی پس از آن در سده های نهم و دهم میلادی بخشی از اُسروشنه شد. [ ۳]
پنجه کنت در سده های یکم و دوم از نواحی مستقل سغد بود. اعراب در سال ۱۰۴ ه. ق شهر پنجه کنت را گشودند. گویا در همین دوره، شهر گرفتار آتش سوزی شد و از میان رفت، اما در سال های ۱۲۰ - ۱۲۳ بازسازی آن آغاز شد و به انجام رسید. [ ۱]
تا سدهٔ هفتم، پنجکنت به صورت شهری زیبا درآمده بود. «شارستان» یا مرکز شهر تا آن زمان، به وسیلهٔ دیوارهای بلند محصور و روی آن ها ده برج بیضی از خشت خام ساخته شده بود. ارگ، چندین پرستشگاه و خانه های توانگران در آن ناحیه قرار داشت. نخستین ستون های زن پیکر که در آسیای میانه به کار رفت از آنجا به دست آمده است. ارتفاع بعضی از آن ها تا سه و نیم متر می رسید. همهٔ آن ها را از چوب ساخته بودند. مهم ترین نقاشی های سغدی در پرستشگاهی یافت شده است، و برخی از آن ها حاکی از آیین خاکسپاری سغدیان است، و مرگ سیاووش ( ایزد ) را نشان می دهد. [ ۲]
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفبیشتر مردم ناحیهٔ پنجه کند تاجیک اند، اما شماری ازبک نیز در آنجا زندگی می کنند. نام اصلی آن «پنج کند» به معنای پنج شهر است. در ابتدا «پنج ده» نام داشت. زادگاه و آرامگاه پدر شعر پارسی، رودکی نیز همین شهر است. [ ۱]
پسوند کند در اسامی شهرهای خراسان و ماوراءالنهر زیاد دیده می شود. ریشه آن از پارسی باستانی «کنتا»، سغدی «کنت» بمعنی دژ یا شهر است. مانند: تاشکند ( ازبکستان ) سمرقند ( ازبکستان ) خوقند ( ازبکستان ) یارکند ( اویغورستان، سین کیانگ چین ) چیمکند ( قزاقستان ) تارکند ( قرقیزستان ) اوزکند ( قرقیزستان ) پنجکند ( تاجیکستان ) خجند ( تاجیکستان ) بیرجند ( ایران ) قصرقند ( ایران )
پنجکنت در منطقه ای کوهستانی و در کرانهٔ چپ ( جنوبی ) بخش میانی گسترهٔ رود زرافشان در ولایت سغد تاجیکستان نهاده است. ناحیهٔ پنجکنت با ولایت سمرقند ازبکستان هم مرز است. پنجکنت یکی از ناحیه های پیشرفتهٔ جمهوری تاجیکستان به شمار می رود.
ویرانه های شهر کهن پنجکنت در حدود ۶۵ کیلومتری جنوب شرقی سمرقند، در درهٔ زرافشان، و بر سر راهی است که زرافشان را به سمرقند می پیوندد. پنجکنت، که در سده های چهارم و پنجم میلادی، به عنوان پایتخت هپتالیان بنیان نهاده شد، در سدهٔ هفتم به کمال ترقی خود رسید. اندکی پس از این تاریخ، به دست اعراب ویران گشت، ولی مرمت شد و تا سدهٔ نهم آباد بود، تا اینکه بر اثر اهمیت یافتن و بزرگ شدن سمرقند و بخارا به تدریج از اهمیت افتاد. [ ۲]
این شهر خاوری ترین شهر سغد به شمار می آمد و در شرق آن ناحیهٔ پرگر قرار دارد. با این که پرگر در اوایل دههٔ ۸ میلادی جزء قلمرو دیوشتیج، فرمانروای پنجیکنت، قرار داشت ولی پس از آن در سده های نهم و دهم میلادی بخشی از اُسروشنه شد. [ ۳]
پنجه کنت در سده های یکم و دوم از نواحی مستقل سغد بود. اعراب در سال ۱۰۴ ه. ق شهر پنجه کنت را گشودند. گویا در همین دوره، شهر گرفتار آتش سوزی شد و از میان رفت، اما در سال های ۱۲۰ - ۱۲۳ بازسازی آن آغاز شد و به انجام رسید. [ ۱]
تا سدهٔ هفتم، پنجکنت به صورت شهری زیبا درآمده بود. «شارستان» یا مرکز شهر تا آن زمان، به وسیلهٔ دیوارهای بلند محصور و روی آن ها ده برج بیضی از خشت خام ساخته شده بود. ارگ، چندین پرستشگاه و خانه های توانگران در آن ناحیه قرار داشت. نخستین ستون های زن پیکر که در آسیای میانه به کار رفت از آنجا به دست آمده است. ارتفاع بعضی از آن ها تا سه و نیم متر می رسید. همهٔ آن ها را از چوب ساخته بودند. مهم ترین نقاشی های سغدی در پرستشگاهی یافت شده است، و برخی از آن ها حاکی از آیین خاکسپاری سغدیان است، و مرگ سیاووش ( ایزد ) را نشان می دهد. [ ۲]
wiki: پنج کند