[ویکی فقه] در این شماره، نمونه هایی را از سخنان استوانه های فقاهت درباره احتیاط های ناروا می آوریم تا چنین پنداری نشود که در این گفتار، خلاف روش شناخته شده در اجتهاد، نکته ای آورده شده است. آن گاه برخی از پیامدهای احتیاط های ناروا را نیز یاد خواهیم کرد.
عقل و نقل بر بایستگی و شایستگی اصل احتیاط بی دریغ دلالت می کند، اما پذیرش بی پیرایه آن در هر حال و هر جا خدشه می پذیرد و برابر با شریعت نیست ـ مع الأسف، امروزه کسانی در این باره، بی شناخت ضوابط و معیارها و شایستگی ها، به گمان نواندیشی نکاتی باطل را درمی افکنند. با وجود این، ناروا دانستن برخی از احتیاط ها پیشینه دارد نه خلاف سیره و روش فقیهان گذشته است و نه برابر با آنچه اکنون روشن فکرنمایان درمی افکنند.
نمونه یکم
مسئله طهارت، نجاست و نیز حلیت و حرمت گوشت ها و گونه محصولات چرمی و فراورده های لبنی، ماست، پنیر، کره و روغن و انواع داروها و لوازم آرایشی که در بازار و جامعه اسلامی دادوستد می شود، چه تولیدات داخلی و چه وارداتی و خارجی باشد، در چندین جای فقه بررسیده شده است و بسیاری از فقیهان، این فراورده ها را پاک و حلال و خرید و فروش و استفاده از آنها را جایز شمرده اند.شک، شبهه، ظن و گمان به نجاست و یا حرمت، در این باره هیچ اعتباری ندارد و تفحص و تفتیش و آگاه شدن از نجاست و یا حرمت نه لازم است و نه مستحب بلکه برخی آن را مکروه دانسته اند.
← نظر شهید اول و دوم
صاحب جواهر، به مناسبت بحث از حکم نماز در خانه و ملک غصبی می نویسد:(عجیب و غریب است که برخی از متفقهان و حتی شماری از استادان روزگار ما گفته اند: کسی که در مکان غصبی به زور زندانی شده است، اگر بخواهد نماز بخواند، واجب است که نماز را به همان حالت و کیفیت لحظه ورودش به مکان غصبی بخواند. برای نمونه: اگر ایستاده بوده، نماز را ایستاده باید بخواند و اگر نشسته بوده، نشسته و حق ندارد آن وضعیت را به هم بزند، چنان که اگر ایستاده بوده، نباید بنشیند و به رکوع و سجده برود و اگر بر یک پا ایستاده بود، باید روی همان یک پا بماند و حق ندارد که پای دیگر را روی زمین بگذارد. زیرا این جا به جایی ها و حرکت ها، تصرف در ملک غصبی و حرام است.)صاحب جواهر، با شگفت زدگی از این نظریه یاد می کند و در بیان سستی و ناهمخوانی آن با روح اسلام می نویسد:(إنه لم یتفطن أنه عامل هذا المظلوم المحبوس قهراً بأشدّ ما عامله الظالم بل حبسه حبساً ما حبسه أحد لأحد. أللهم إلاّ أن یکون فی یوم القیامة مثله خصوصاً وقد صرّح بعض هولاء أنه لیس له حرکة أجفان عیونه زائداً علی ما یحتاج إلیه ولا حرکة یده أو بعض أعضائه کذلک.وکلّ ذلک ناشٍ عن عدم التأمل فی أول الأمر والأنفة عن الرجوع بعد ذلک. أعاذ الله الفقه من أمثال هذه الخرافات)؛ او (که چنین فتوایی داده درنیافته که عمل کننده) به آن فتوی، شکنجه ای را که بر زندانی مظلوم روا می دارد، هرآینه بیشتر است از آنچه ظالم بر سر او درمی آورد. بلکه مظلوم را چنان حبس می کند که هرگز کسی چنان نکند، مگر آن که گفته شود روز قیامت چنان است.بویژه که برخی فتوا داده اند که این زندانی مظلوم، حق پلک زدن و دست و پا و سر و گردن تکان دادن بیش از اندازه را ندارد. خدا فقه را از شرّ این گونه خرافات بیالاید!
نمونه سوم
...
عقل و نقل بر بایستگی و شایستگی اصل احتیاط بی دریغ دلالت می کند، اما پذیرش بی پیرایه آن در هر حال و هر جا خدشه می پذیرد و برابر با شریعت نیست ـ مع الأسف، امروزه کسانی در این باره، بی شناخت ضوابط و معیارها و شایستگی ها، به گمان نواندیشی نکاتی باطل را درمی افکنند. با وجود این، ناروا دانستن برخی از احتیاط ها پیشینه دارد نه خلاف سیره و روش فقیهان گذشته است و نه برابر با آنچه اکنون روشن فکرنمایان درمی افکنند.
نمونه یکم
مسئله طهارت، نجاست و نیز حلیت و حرمت گوشت ها و گونه محصولات چرمی و فراورده های لبنی، ماست، پنیر، کره و روغن و انواع داروها و لوازم آرایشی که در بازار و جامعه اسلامی دادوستد می شود، چه تولیدات داخلی و چه وارداتی و خارجی باشد، در چندین جای فقه بررسیده شده است و بسیاری از فقیهان، این فراورده ها را پاک و حلال و خرید و فروش و استفاده از آنها را جایز شمرده اند.شک، شبهه، ظن و گمان به نجاست و یا حرمت، در این باره هیچ اعتباری ندارد و تفحص و تفتیش و آگاه شدن از نجاست و یا حرمت نه لازم است و نه مستحب بلکه برخی آن را مکروه دانسته اند.
← نظر شهید اول و دوم
صاحب جواهر، به مناسبت بحث از حکم نماز در خانه و ملک غصبی می نویسد:(عجیب و غریب است که برخی از متفقهان و حتی شماری از استادان روزگار ما گفته اند: کسی که در مکان غصبی به زور زندانی شده است، اگر بخواهد نماز بخواند، واجب است که نماز را به همان حالت و کیفیت لحظه ورودش به مکان غصبی بخواند. برای نمونه: اگر ایستاده بوده، نماز را ایستاده باید بخواند و اگر نشسته بوده، نشسته و حق ندارد آن وضعیت را به هم بزند، چنان که اگر ایستاده بوده، نباید بنشیند و به رکوع و سجده برود و اگر بر یک پا ایستاده بود، باید روی همان یک پا بماند و حق ندارد که پای دیگر را روی زمین بگذارد. زیرا این جا به جایی ها و حرکت ها، تصرف در ملک غصبی و حرام است.)صاحب جواهر، با شگفت زدگی از این نظریه یاد می کند و در بیان سستی و ناهمخوانی آن با روح اسلام می نویسد:(إنه لم یتفطن أنه عامل هذا المظلوم المحبوس قهراً بأشدّ ما عامله الظالم بل حبسه حبساً ما حبسه أحد لأحد. أللهم إلاّ أن یکون فی یوم القیامة مثله خصوصاً وقد صرّح بعض هولاء أنه لیس له حرکة أجفان عیونه زائداً علی ما یحتاج إلیه ولا حرکة یده أو بعض أعضائه کذلک.وکلّ ذلک ناشٍ عن عدم التأمل فی أول الأمر والأنفة عن الرجوع بعد ذلک. أعاذ الله الفقه من أمثال هذه الخرافات)؛ او (که چنین فتوایی داده درنیافته که عمل کننده) به آن فتوی، شکنجه ای را که بر زندانی مظلوم روا می دارد، هرآینه بیشتر است از آنچه ظالم بر سر او درمی آورد. بلکه مظلوم را چنان حبس می کند که هرگز کسی چنان نکند، مگر آن که گفته شود روز قیامت چنان است.بویژه که برخی فتوا داده اند که این زندانی مظلوم، حق پلک زدن و دست و پا و سر و گردن تکان دادن بیش از اندازه را ندارد. خدا فقه را از شرّ این گونه خرافات بیالاید!
نمونه سوم
...
wikifeqh: پیامد_احتیاط