پیربازار

[ویکی فقه] پیرْ بازار، دهستان و روستایی به همین نام در شهرستان رشت از استان گیلان می باشد.
دهستان پیر بازار با ۶۲۸‘ ۱۷ تن جمعیت (۱۳۷۵ش) یکی از دهستان های چهارگانه بخش مرکزی شهرستان رشت به شمار می آید. آبادی پیر بازار، مرکز دهستان پیر بازار در °۴۹ و ´۳۳ عرض شمالی و °۳۷ و ´۲۱ طول شرقی در دشتی هموار در ارتفاع ۲۲ متری پایین تر از سطح دریا جای دارد و دارای آب و هوایی معتدل و مرطوب است.
نام گذاری
درباره سبب نام گذاری پیر بازار، اقوال مختلفی نقل شده است.برخی به مناسبت نزدیکی این آبادی با مرداب انزلی و دریا، این نام را در اصل پره بازار به معنی بازار ساحلی یا مرزی دانسته اند که به تدریج به پیر بازار شهرت یافته است.برخی نیز آن را برگرفته از پیله بازار که در زبان گیلکی، بازار بزرگ معنی می دهد، دانسته اند. برخی دیگر بر این باورند که پیر بازار، مأخوذ از نام شخصی صوفی مسلک به نام پیر حسن است که در روزگار شاه اسماعیل صفوی (۹۰۷-۹۳۰ق/۱۵۲۴-۱۵۰۱م) در اینجا می زیسته است. به نظر می رسد، کرزن که نام پیله بازار را برگرفته از پیله ابریشم دانسته، و به همین مناسبت آن جا را محل خرید و فروش این کالا، نامیده، دچار اشتباه شده است، زیرا در گویش گیلکی به جای پیله ابریشم، واژه نوغان به کار می رود.
وضع مهم ارتباطی
پیر بازار درگذشته به لحاظ واقع بودن بر سر راه های ارتباطی از اهمیت بسیاری برخوردار بود، زیرا مسافران اروپا برای استفاده از راه آبی دریای خزر، ناگزیر بودند که از این بندر بگذرند. در آن روزگار (سده ۱۳ق/ ۱۹م)، یکی از راه هایی که اروپاییان می توانستند خود را به ایران برسانند، رفتن به باکو، در کرانه دریای خزر و سوار شدن به کشتی های روسی به مقصد انزلی و پیر بازار، و سپس سفر به رشت و تهران بوده است. در آن دوره پیر بازار پیش بندر شهر رشت به شمار می رفت و بیش تر کشتی های بازرگانی که از بندر های روسیه به ایران می آمدند، در این بندر لنگر می انداختند. پیر بازار در یک فرسنگی (۶ کیلومتری) رشت و نزدیک مرداب) انزلی (و در کنار رودخانه قرار داشت. رود پیربازار از به هم پیوستن دوشاخه سیاه رود در شرق، و گوهر رود در غرب شهر رشت پدید می آید و به تالاب انزلی می ریزد. پیش تر، تالاب انزلی ژرفای بیشتری داشت و به همین سبب، ارتباط رشت و انزلی از این آبراه بود؛بدین ترتیب که مسافران و کالاهای بازرگانی را با کرجی های بادبان دار و کشتی های کوچک بخاری، از انزلی به مصب رود پیربازار در کرانه مرداب می رسانیدند. سپس به علت کمی ژرفای رودخانه، آنها را با قایق های دیگری به بندر پیر بازار می بردند ملگونف که در ۱۲۷۶-۱۲۷۴ق/ ۱۸۵۸- ۱۸۵۹م به کرانه های جنوبی دریای خزر سفر کرده، راه دریایی انزلی ـ پیر بازار را به دقت وصف کرده است. از آن جا که شهر رشت مرکز ارتباطی همه راه های گیلان به شمار می رفت، کالا های بازرگانی که از بندرهای روسیه به پیر بازار می رسید، به رشت برده می شد و از آن جا به قزوین، زنجان، همدان، تهران و مازندران حمل می گردید. پیر بازار بندر دریافت عوارض رشت بود و گمرک خانه ای داشت که ناصرالدین شاه قاجار (سلطنت ۱۳۱۳-۱۲۶۴ق/ ۱۸۴۸-۱۸۹۵م) در سفرنامه اش از آن یاد کرده است. ملگونف جاده پیر بازار به رشت را یکی از دشوارترین راه های گیلان وصف کرده است. در سال ۲۳ جلوس ناصرالدین شاه به تخت سلطنت (۱۲۸۶ق/ ۱۸۶۹م)، این راه بازسازی گردید. در ۱۳۲۰ق/۱۹۰۲م که مظفرالدین شاه در دومین سفرش به فرنگ از این راه می گذشت، از خوبی جاده تعریف کرده است. از زیبایی های مناظر طبیعی راه پیر بازار ـ رشت در سفرنامه برخی از اروپاییان نیز یاد شده است. در ۱۳۳۲ق/۱۹۱۴م یک رشته راه آهن به طول ۹ کم ـ به وسیله خوشتاریا، از اتباع روسیه، از پیر بازار به رشت کشیده شد که مسافران و کالاها را به مقصد می رسانید. این راه آهن در ۱۳۰۰ش/ ۱۹۲۱م برچیده شد.
رویدادهای تاریخی
...