پیشینه نام نیشابور یا جای نام شناخت نیشابور؛ به بررسی سرگذشت و چگونگی نام گذاری، و همچنین واکاوی درونمایهٔ نام های نهاده شده بر جغرافیای نیشابور می پردازد. جای نام شناسی، شاخه ای است که به شناخت نام های جغرافیایی ( یا جای نام ها یا توپونیم ها Toponyms ) ویژه گردیده است. جای نام ها در بر گیرندهٔ بن مایه هایی از تاریخ، جغرافیا، اساطیر و فرهنگ هر ملت بوده و همچون بناهای تاریخی و اشیاء موزه ای، [ ۱] به مثابهٔ بخش مهمی از میراث فرهنگی[ ۲] ؛ سند هویت و شناسنامهٔ هر سرزمین و باشندگان آن به شمار می آیند. [ ۳] به عبارتی؛ یک نام، هم شاخص و هم معیار شناخت است و هم واقعیت های تاریخی، اجتماعی و فرهنگی سخن می گوید. [ ۴] از همین روی؛ بررسی و واکاوی پیشینه نام های نیشابور، کاری بایسته و ارجمند در راستای شناخت پیشینه تاریخی و فرهنگی و ویژگی های اقلیمی این دیار، به شمار می آید. شماری از نام ها و لقب ها ( نام های توصیفی ) [ ۵] ؛ همراه با دگرگونی هایی چند[ ۶] [ ۷] [ ۸] ؛ مانداک و کارنامهٔ تاریخی کهن و آکنده از فراز و نشیب های فراوان[ ۹] [ ۱۰] و تحولات سیاسی، فرهنگی و اجتماعیِ چندان این بوم[ ۱۱] [ ۱۲] [ ۱۳] در گذر دوران هاست؛ نام هایی همچون دژ سنگی، رئونت، ابرشهر، نیشاپور، شادیاخ و … و لقب هایی همچون دهلیز مشرق، شهر فیروزه، ام البلاد، دارالعلم، مدینةالرضا و … که درونمایهٔ این نوشتار قرار گرفته اند.
در نگاهی کلی؛ حوزهٔ نام شناخت ( پیشینه نامِ ) نیشابور را در دو زمینهٔ عمدهٔ تاریخی ( دربرگیرنده نام هایِ دژ سنگی، رئونت، ابرشهر، نیشاپور و شادیاخ ) و آیینی ( دربرگیرنده نام هایِ رئونت و مدینةالرضا ) می توان دسته بندی نمود. هر چند باید در نظر داشت که لقب هایی همچون دهلیز مشرق، شهر فیروزه، ام البلاد، دارالعلم، شهر دروازه های خورشید و … به زمینه مایه هایی از قبیلِ موقعیت جغرافیایی، ویژگی های اقلیمی و پایهٔ تمدنی، ساخت شهری ( معماری ) و … اشاره می نمایند. این دست لقب ها ( نام های توصیفیِ ) منتسب به نیشابور، درونمایهٔ بخش پایانی است.
جای نام ها، آینه و گنجینه گذشته و در بر گیرندهٔ اطلاعات ارزشمند تاریخی می باشند. تحولات سیاسی و اجتماعی، در جای نام ها تأثیر می گذارند: برخی در این فرایند، کاربرد خود را از دست می دهند؛ برخی دیگر، افزوده می شوند؛ همچنین، برخی با نام های نوی دیگری جایگزین می شوند. [ ۱۴] نیشابور، با کارنامه تاریخی دیرین و آکنده از فراز و نشیب های بسیار ( چونانکه در برخی گزارش ها از این بوم، با عنوان ققنوس تاریخ یاد می شود ) ، [ ۱۵] [ ۱۶] یکی از آن دست کهن بوم - شهرهای ایرانی است که هموراه در جایگاه یکی از کانون های تحولات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی بوده است. [ ۱۷] [ ۱۸] [ ۱۹] این همارگی پاینده در دل تاریخ؛ جایگزینی ها و دگرگونی هایی را در نام این دیار، به همراه داشته است. در جدول زیر، نمایی از نام هایی که در درازی تاریخ، بر این دیار نهاده شده می آید و در دنباله، به گزارش و بازشناسی هر نام، پرداخته می شود.
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفدر نگاهی کلی؛ حوزهٔ نام شناخت ( پیشینه نامِ ) نیشابور را در دو زمینهٔ عمدهٔ تاریخی ( دربرگیرنده نام هایِ دژ سنگی، رئونت، ابرشهر، نیشاپور و شادیاخ ) و آیینی ( دربرگیرنده نام هایِ رئونت و مدینةالرضا ) می توان دسته بندی نمود. هر چند باید در نظر داشت که لقب هایی همچون دهلیز مشرق، شهر فیروزه، ام البلاد، دارالعلم، شهر دروازه های خورشید و … به زمینه مایه هایی از قبیلِ موقعیت جغرافیایی، ویژگی های اقلیمی و پایهٔ تمدنی، ساخت شهری ( معماری ) و … اشاره می نمایند. این دست لقب ها ( نام های توصیفیِ ) منتسب به نیشابور، درونمایهٔ بخش پایانی است.
جای نام ها، آینه و گنجینه گذشته و در بر گیرندهٔ اطلاعات ارزشمند تاریخی می باشند. تحولات سیاسی و اجتماعی، در جای نام ها تأثیر می گذارند: برخی در این فرایند، کاربرد خود را از دست می دهند؛ برخی دیگر، افزوده می شوند؛ همچنین، برخی با نام های نوی دیگری جایگزین می شوند. [ ۱۴] نیشابور، با کارنامه تاریخی دیرین و آکنده از فراز و نشیب های بسیار ( چونانکه در برخی گزارش ها از این بوم، با عنوان ققنوس تاریخ یاد می شود ) ، [ ۱۵] [ ۱۶] یکی از آن دست کهن بوم - شهرهای ایرانی است که هموراه در جایگاه یکی از کانون های تحولات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی بوده است. [ ۱۷] [ ۱۸] [ ۱۹] این همارگی پاینده در دل تاریخ؛ جایگزینی ها و دگرگونی هایی را در نام این دیار، به همراه داشته است. در جدول زیر، نمایی از نام هایی که در درازی تاریخ، بر این دیار نهاده شده می آید و در دنباله، به گزارش و بازشناسی هر نام، پرداخته می شود.
wiki: پیشینه نام نیشابور