پیشینه پژوهش

پیشینه پژوهش یا مرور ادبیات تحقیق یا مرور نوشتارها ( به انگلیسی: Literature review ) بخش مشخصی از مقاله های چاپ شده در ژورنال های علمی است که در آن وضعیت پژوهش های انجام شده در یک حوزه پژوهشی ویژه ارائه می شود و رویکردهای به خصوصی که در آن حوزه مورد توجه قرار گرفته اند مرور می شوند. این بخش به محتوای بسیار تخصصی وارد نمی شود و همچون دانش به زبان ساده باعث کاهش بار نگری و تخصصی برای خواننده می شود.
همانند دیگر بخش های یک مقاله علمی، بخش پیشینه پژوهش نیز تحت بررسی همتا قرار می گیرد و نوشته های آن باید به درستی به منابع معتبر ارجاع داده شده باشند. بعضی ژورنال ها نیز در پایان هر دوره نوشتاری با عنوان «دوره سالانه» یا «مرور سالانه» منتشر می کنند که در آن به مرور مقالات چاپ شده در موضوعی به ویژه در آن ژورنال پرداخته می شود.
سرشت هر پژوهش آن چنان با اطلاعات و منابع دانش در هم آمیخته است که بدون توجه به اطلاعات موجود و رفتار اطلاع یابی مؤثر، نمی توان اطلاعات جدید و به اصطلاح دانش نو تولید کرد. هر فعالیت پژوهشی، فرایند چند مرحله ای دارد. توانایی شناسایی، بازیابی، مرور و تحلیل و نوشتن جایگاه مهمی در تدوین پیشینه پژوهش دارد. هر چند که گام دوم پژوهش به طور واضح به مرور نوشتارها و تدوین پیشینه اختصاص دارد، اما مرور پیشینه تا گام های پایانی پژوهش ادامه دارد و به بیان دیگر پژوهشگر باید تا پایان کار خود به طور دائم در تعامل با سایر پژوهش های مرتبط باشد. هفت گام فرایند پژوهش عبارتند از:
• یافتن زمینه و موضوع مناسب برای تحقیق ( مسئله یابی )
• مطالعه و مرور پیشینه نظری و پژوهشی
• تدوین پرسش ها یا فرضیه های پژوهش
• تعیین روش تحقیق، ابزار گردآوری داده ها و آزمون های آماری
• اجرای پژوهش و گردآوری داده ها
• تجزیه و تحلیل داده ها و ارائه یافته ها
• بحث و نتیجه گیری و تدوین گزارش پژوهش[ ۱]
بررسی پیشینه تحقیق، مطالعه گذشته آن است و نگاهی است به آنچه دیگران در زمینه این تحقیق یا موضوعات مشابه انجام داده اند. در بررسی پیشینه، محقق می خواهد بداند دیگران در این باره چه کرده اند، تا کجا پیش رفته اند و چگونه کار کرده اند، تا او نیز کار خود را در راستا و ادامه تلاش های پیشین قرار دهد و در ضمن از روش ها و نتایج آن تلاش ها در حل مسئله خود استفاده کند. اگر دیگران مسئله ای را که محقق در صدد حل آن است پیش از او به بهترین شکل ممکن حل کرده باشند، پرداختن به چنین تحقیقی کار بیهوده و لغوی خواهد بود. اما اگر آن مسئله هنوز حل نشده یا روش قابل قبولی نداشته است، می تواند برای حل آن با روش مقبول، دست به کار شود. تعریف مسئله به بررسی بهتر پیشینه کمک می کند و بررسی پیشینه نیز متقابلاً به شناخت بهتر مسئله نیز کمک می کند. این دو تأثیر متقابل در یکدیگر دارند. در ابتدا محقق باید با مطالعه اکتشافی، شناخت نسبی از مسئله و مفاهیم مرتبط با آن به دست آورد و سپس با بررسی پیشینه شناخت خود را کامل تر کند. چه بسا با کامل تر شدن شناخت نسبت به مسئله، بتواند منابع جدیدی برای پیشینه به دست آورد که با مطالعه آن منابع نیز می تواند به شناخت دقیق تر مسئله دست یابد. از دیدگاه کلی، مرور نوشتارها و پیشینه پژوهش عبارت است از بررسی تحلیلی آثار صاحب نظران و پژوهشگران در یک موضوع خاص. از این رو، فعالیتی فکر ( تحلیلی و انتقادی ) است که طی آن پژوهشگر، متون و آثار موجود در زمینه پژوهش را شناسایی می کند و بر اساس یک الگوی مشخص و با در نظر داشتن هدف خاص پژوهش خود، آن ها را بررسی، تحلیل و نقد می کند تا در راستای پژوهش خود از آن ها استفاده کند. مرور نوشتارها، خلاصه پژوهش های پیشین نیست، بلکه مطالعه ای است که ضمن خلاصه کردن پژوهش های پیشین، آنهارا ارزیابی و ارتباط آن ها را با یکدیگر و با پژوهش در دست انجام مشخص می کند. تحقق هدف های هر پژوهش به میزان زیادی به کیفیت پیشینه پژوهش، یعنی مرور تحلیلی و انتقادی آثار و پژوهش های موجود بستگی دارد. [ ۱]