چارقد

چارقد نوعی پوشش برای سر بانوان است و استفاده از آن از دیرباز در میان زنان ایرانی مرسوم بوده و در فرهنگ های مختلف ایرانی، طرح و رنگ خاص خود را داشته است. چارقد به معنای روسری، خمار، مقنعه، معجر، نصیف و شال است. در اصطلاح، چارقد پارچه ای نازک و چهارگوش مختص پوشش سر بانوان تعریف شده است. [ ۱]
نحوه پوشیدن آن هم به این شکل بوده است که پارچه ای مربع شکل و بزرگ از نخ یا ابریشم که آن را از قطر دولا کرده، با آن موی سر را پوشانده و در زیر چانه با سنجاق محکم می­ کردند. [ ۲]
پیشینۀ استفاده از چارقد در میان ایرانیان، به دوران صفویه برمی گردد و کاربرد آن در دوران قاجار همراه با شلیته و شلوار بوده است. سرپوش اکثر زنان در دوره قاجار تا قبل از سفر ناصرالدین شاه به فرنگ، چارقد بوده است. زنان در آن دوره در خانه و خارج خانه از چارقد استفاده می کردند. [ ۳] پارچۀ چارقد در آن زمان از جمله وسایل جهیزیه بوده است. ازجمله چارقد های رایج در اندرونی ناصرالدین شاه، چارقد قالبی بوده که سر چارقد را با نشاسته قالب می گرفتند و بهترین نوع آن آفتابگردانی خوانده می شده است. زنان رجال بزرگ در آن دوره بر چارقد خود گل سینه های یاقوت و الماس نصب می کردند.
در دوره ناصرالدین شاه، چارقد یکی از اصلی ترین پوشش زنان بود. یک پارچه نازک حریر که به شکل مربع بود را تا می زدند و تبدیل به یک مثلث می کردند و آن را طوری روی سر قرار می دادند که زاویه قائمه آن در پشت سر قرار می گرفت و و دو زاویه حاده در طرفین، سپس آن را در جلو به اندازه گردی صورت محکم می گرفتند و زیر چانه سنجاق می کردند. از جلو روی سینه و شانه ها تا کمر را می پوشاند و در پشت نیز تا کمر می­ رسید. زنان آن را نه تنها در مهمانی بلکه در منزل هم سر می کردند. رنگ آن اغلب سفید و معمولا برودری دوزی شده بود. جنس آن از نخ یا ابریشم، شال یا تور و شال کشمیری بود. گاه توپی از پارچه برای دوختن چارقد از سوی خانواده عروس به عنوان خلعتی به خانواده داماد داده می شد. دختران تاتار آن را به همراه کلاه می­ پوشیدند و یا زنان شمالی آن را به پشت سر گره می زدند. [ ۴]
چارقد زنان در دوره قاجار از جنس چیت و حریر در رنگ های سفید، صورتی، ارغوانی و با طرح های ساده و یا گل دار بوده است. برخی از گزارش های تاریخی جنس چارقد در دوره قاجار را ابریشم یا نخ و در زمستان ترمه توصیف کرده اند. [ ۵] زنان درباری برای تزئین چارقدهای خود از نصب الماس و یاقوت بر روی آن استفاده می کردند. در میان بیشتر اقوام ایرانی جنس و طرح چارقد نازک، طرح دار، شاد در رنگ های روشن و گل دار است.

چارْقَد
چارْقَد
چارْقَد
پوشش سر بانوان ایرانی. این پوشش به نوشتۀ شاردن، از دورۀ صفویه رایج شد و در دورۀ قاجار، به ویژه در دورۀ ناصرالدین شاه، به همراه شلیته و شلوار، بود. چارقد پارچۀ حریر نازک مربع شکلی بود که آن را به صورت مثلث تا می کردند. زاویۀ قائمۀ مثلث پشت سر قرار می گرفت و دو گوشۀ دیگر آن در زیر چانه محکم با سنجاق بسته می شد و از جلو تا روی سینه و شانه ها و کمر را می پوشاند و از پشت نیز تا کمر می رسید. رنگ آن بیشتر سفید بود. زنان هم در خانه و هم در بیرون از منزل از آن استفاده می کردند. توپ پارچه ای چارقد از لوازم جهیزیۀ عروس بود. زنان رجال بزرگ بر چارقد خود گل سینه های یاقوت و الماس نصب می کردند. پارچۀ آن اغلب برودری دوزی شده از جنس ابریشم یا نخ و گاه شال یا تور بود. چارقد قالبی، که سر چارقد را با نشاسته قالب می گرفت، ازجمله چارقدهای رایج در اندرونی ناصرالدین شاه بود که خانم های اندرونی مخترع آن بودند. بهترین نوع آن آفتابگردانی خوانده می شد. روسری، که اکنون رایج است، از انواع چارقد است.