کاپادوکیه

کاپادوکیه یا کَتپَتوکه ( فارسی باستان: 𐎣𐎫𐎱𐎬𐎢𐎣 ( Katpatuka ) [ ۱] ) یا هاسپادوجا یا کاپادوسیه در پارسی باستان: Haspaduja، به معنای «جای اسب های زیبا»[ ۲] [ ۳] ) یونانی: Καππαδοκία ) نام سرزمین باستانی پهناوری در آسیای کوچک ( ترکیه کنونی ) است. نام کاپادوکیه پس از روزگار باستان در زمان چیرگی مسیحیت بر این بخش پایدار ماند و امروزه هم در زمینه گردش گری بدین بخش تاریخی کاپادوکیه گفته می شود. توریستی ترین بخش کاپادوکیه استان نوشهر ترکیه کنونی را دربرمی گیرد.
نام این منطقه در متون اسلامی به صورت قبدوقیه آمده است. [ ۴]
کاپادوکیه سرزمینی است در مرکز آناتولی ( خود آناتولی به معنای محل برآمدن خورشید بزبان یونانی می باشد و از اینجهت می توان برابر با خراسانش دانست ) و محوطه ای را در بر می گرفت که امروز میان نوشهیر، نیغده، آکسرای، کرشهیر و قیصریه قرار دارد. از نامی ترین قسمت های این سرزمین امروزه بنام گورمه یاد می گردد که مجسمه های باستانی را در دل خود جای داده است. این محوطهٔ باستانی از سال ۱۹۸۵ از طرف یونسکو جزو میراث فرهنگی جهان شناخته شده و ثبت گردیدند. از دیگر دیدنیهای باستانی این دیار شهر زیرزمینی است که در درین کویو واقع است و هرساله گردشگران زیادی را بسوی خود جلب می کند و بر شهرت خویش میفزاید.
در سال ۹۰ تا ۸۸ پیش از میلاد، فتح کاپادوکیه در آسیای صغیر به وسیله مهرداد ششم پنتوس روی می دهد. [ ۵]
نام این ساتراپی در کتیبه های فارسی باستان کَتپَتوکَه ( Katpatuka ) آمده است، این واژه در یونانی باستان به صورت Kappadokia ( Καππαδοκία ) درآمده است و بعدتر از یونانی وارد زبان های منطقه شده است. ازجمله در کتیبه های ساسانی فارسی میانه kpwtkyʾy یا kpwtkydʾy و پارتی kpwtkyʾ آمده است ( تلفظ احتمالاً Kappōdakiyā ) . یونانیان همچنین به این سرزمین لئوکُسوریوی ( Leukosurioi ) یا سوریوی ( Surioi ) می گفتند، [ ۶] که اولی به معنی «سوری های سفیدپوست» است. طبق نوشتهٔ هرودوت، نام یونانی این بوده است و Katpatuka نامی بوده که پارس ها روی آن ها گذاشته اند.
روزگاری همهٔ سرزمین گسترده میان دو رود هالیس و فرات را کاپادوسیه می گفتند. [ ۷] بعدها بخش شمالی را پونتوس و بخش میانه و جنوبی را کاپادوسیه بزرگ خواندند. از زمان مادها کاپادوسیه بخشی از شاهنشاهی ایران بوده است. در تاریخ برای نخستین بار در پایان سده ششم پیش از میلاد است که نامی از کاپادوکیه می رود و آن هم در سنگنبشته های سه زبانه دو تن از پادشاهان هخامنشی، داریوش بزرگ و خشایارشا. از دیر باز فرهنگ و آیین ایرانی آنچنان در ارمنستان و کاپادوسیه پذیرفته و گسترش یافته بود که می توان گفت که مردمان این نواحی در زمان هخامنشیان و اشکانیان دیگر انیرانی شمرده نمی شدند. پرستش ایزدان ایرانی به ویژه مهر و آناهیتا در کاپادوسیه رواج داشت و نویسندگان یونانی چگونگی برگزاری مراسم مذهبی ایرانی را در آنجا گزارش کرده اند. از زمان هخامنشیان تا قرون اولیه میلادی کاپادوسیه سرزمین اختلاط و آمیزش فرهنگ ها و دین های گوناگون بوده است. روایات مورخان یونانی مخصوصاً استرابو دربارهٔ هم آمیختگی آیینهای ایرانی و انیرانی در کاپادوسیه و دیگر کشورهای باختری ایران از لحاظ تاریخ دین های ایرانی اهمیت خاصی دارد.

کاپادوکیه (ساتراپی هخامنشی). کاپادوکیه ( به فارسی باستان  : 𐎣𐎫𐎱𐎬𐎢𐎣 Katpatuka ) یکی از ساتراپی های شاهنشاهی هخامنشی، واقع در آناتولی بود.   هخامنشی ها از آن برای اداره مناطق بالادست کوه های توروس و رود فرات استفاده می کردند. پس از سقوط شاهنشاهی هخامنشی در پی حمله اسکندر مقدونی، گروهی از شاهزادگان هخامنشی توانستند استقلال خود را حفظ کرده و پادشاهی کاپادوکیه را بنیان گذاشتند. [ ۱]