کتان کش

کاملینا یا کتان کًش ( نام علمی: Camelina sativa ) گیاهی است از تیره گل داران. این گیاه بومی مناطق مدیترانه ای در اروپا و آسیا است. در ایران سه گونه کتان کش می روید به نام های کتان کش کرکی، کتان کش تنک، و کتان کش دانه ریز.
در میان گونه های مختلف این گیاه بیشترین تحقیقات بر روی تیره کاملینا ساتیوا صورت گرفته است که به صورت تاریخی به منظور تهیه روغن کشت می شده است. کتان کش می تواند در زمین هایی با حاصلخیزی کمتر رشد کند، به آبیاری و کوددهی کمتری نیاز دارد و دانه هایی تولید می کند که قابلیت تولید مقادیر زیادی روغن را دارند. همچنین می تواند در تناوب با گندم کشت شود و یک محصول تولیدکننده سوخت زیستی در نواحی نیمه خشک مانند کانزاس غربی و کلرادو باشد. کاملینا گیاهی یک ساله است و گل هایی به رنگ زرد می دهد. نقشه ژنی این گیاه برای اولین بار در سال ۲۰۱۳ توسط یک تیم تحقیقاتی کانادایی ارائه شد. دکتر کهریزی، استاد تمام دانشگاه رازی کرمانشاه و مجری طرح ملی "کاملینا" گفت  : 95 درصد روغن مصرفی کشور وارداتی است و پنج درصد مابقی که در کشور تولید می شود هم از طریق بذرهای وارداتی به دست می آید، بنابراین تقریبا 100درصد بازار روغن و دانه های روغنی کشور وابسته به واردات است و این درحالی است که اگر کاملینا با سطح روغن بالایی که دارد مورد حمایت قرار گیرد، می تواند کشور را از این وابستگی تا حدودی نجات دهد. این گیاه دوره رشد کوتاهی دارد، به طوری که اگر در آبان آن را کشت کنید، برای اواخر اردیبهشت آماده برداشت است. از طرفی کشت این گیاه به صورت دیم است و نیاز به آبیاری نداشته و می تواند مقاومت بالایی در برابر کم آبی و خشکسالی داشته باشد. با همکاری وزارت جهاد کشاورزی توانستیم این گیاه را در 700 هکتار از اراضی کشاورزی 15 استان کشور کشت کنیم و سال 1400 - 1401 قرار است این سطح زیرکشت به 10 هزار هکتار افزایش یابد. وی به وجود 10 میلیون هکتار اراضی کشاورزی دیم در کشور اشاره می کند و می گوید: اگر فقط یک میلیون هکتار از این اراضی به کشت "کاملینا" اختصاص یابد جهش بزرگی در تولید دانه های روغنی اتفاق افتاده و کشور به سمت خودکفایی در این حوزه پیش خواهد رفت.
علاوه بر مصارف خوراکی، محققان زیست شیمی در حال مطالعه گیاه کتان کش به عنوان یک گیاه روغنی غیرخوراکی هستند تا ببینند چگونه می توان از آن به عنوان یک سوخت زیستی یا حتی صنعتی و در کاربردهای مربوط به صنایع غذایی استفاده کرد. دانشگاه ایالتی کانزاس در رشته بیوشیمی به مرحله مهمی در ساخت یک سوخت زیستی بهتر دست پیدا کرده است که دانه های این گیاه لیپید بیشتری تولید می کند و خصوصیات دانه نیز بهبود یافته است. در این روند، کتان کش ( Camelina sativa ) اصلاح شده و تاکنون بیشترین مقدار روغن دانه را تولید کرده است. پژوهشگران با تغییر مسیر بیوشیمیایی دانه روغنی کتان کش به مقادیر بسیار بالایی از یک روغن دست پیدا کرده اند که وشک سانی کمتر و کیفیت بهتری در دمای پایین از خود نشان می دهد. هدف تولید دانه های روغنی با قابلیت تولید مقادیر زیاد روغن اصلاح شده است که می توانند به عنوان سوخت های زیستی اصلاح شده یا حتی در صنعت یا صنایع غذایی استفاده شوند. استفاده از منابع سوختی جایگزین، یک روش بدیهی برای کاهش وابستگی به سوخت های فسیلی است اما حتی استفاده از این روغن برای سایر کاربردها از قبیل روانکارها یا مواد خام صنایع شیمیایی به کاهش وابستگی ما به سوخت های فسیلی کمک می کند.