کَجاوه اتاقکی است چوبی که بر پشت شتر یا هر چارپای دیگری می بندند و یک یا دو نفر در آن می نشینند و مسافرت می کنند. کجاوه می تواند یک اتاقک باشد و روی گرده چارپا قرار گیرد و می تواند دو قسمت داشته در دو طرف گرده چارپا آویزان شود.
معمولاً در قدیم زنان و مردان مهم و صاحب مقام را سوار بر کجاوه می کردند و مردان بر پشت چارپا نشسته و سفر می کردند. در لغت نامه های فارسی در مورد کجاوه شرح کافی داده شده است: کجاوه. ( اِ ) کژاوه. گژابه. کزابه. کزاوه. قزاوه. قژاوه. کجابه. کجبه. کجوه، عماری، محمل یا پالکی. ( فرهنگ فارسی معین ) . کجابه است که به عربی هودج خوانند. ( برهان ) . آنچه بر پشت شتر بندند و دو شخص در آن مقابل یکدیگر نشینند. [ ۱] ( غیاث اللغات ) . مَحمِل. ( منتهی الارب ) . نشیمن و جایگاهی که بر استر و شتر بار کنند و در هر طرفی یکی بنشیند و در اول کرسی واری از چوب ساختند و باریسمان کجن از
پهلوی استر آونگ کردند و در آن نشستند و کژاونگ و کژاوه خواندند چون زاء پارسی با جیم تبدیل می پذیرد کجاوه گفتند و او را با باء عربی بدل نمودند کجابه نیز نامیده شد. ( از آنندراج ) . نشیمن روپوش دار مانند هودج که از چوب سازند و یک جفت آن را به یکدیگر بندند و بر شتر یا استر بار کنند و در هر یک از آن یک کس نشیند و چوپله نیز گویند. ( از
ناظم الاطبا ) . دو اتاقک چوبین روباز یا با سایبان که آن ها را در طرفین شتر یا استر بندند و در هر اتاقک مسافری نشیند و آن در قدیم وسیلهٔ حمل و نقل مسافران بود. ( فرهنگ فارسی معین ) .
در میان
ترکمن ها و در گذشته، کُجه وه یا کجاوه اتاقکی بود از جنس پارچه های رنگین و معمولاً چهل تکه که آن را به ویژه بر روی شتر قرار داده، درون و بیرون آن را می آراستند. از این کجاوه برای بردن عروس و
ینگه های او استفاده می شد. از سقف آن زنگی، شبیه ناقوس می آویختند تا بر اثر حرکت شتر یا گاو به صدا در آید. صدای زنگ، بیانگر جشن و سرور و عروس کشان بود.
نوعی از کجاون «اؤرمه کجبه» ( کجاوه ای که ساخت آن به روش بافتن، انجام می شود ) نامیده می شد. این کجاوه از بافه های سفید گندم بافته و با دوخت پارچه سفید داخل آن پوشانیده می شد. هنگام ازدواج، دختران همراه جهیزه، کجاوه هایی را که به دست خود بافته بودند، به خانه داماد می برده اند. [ ۲]
خاقانی در شعری سروده است:
وآن کجاوه چیست میزان دو کفه باردار بار جوزا و دو کفه شکل میزان دیده اند
