کوئنتیلی

مارکوس فابیوس کوئینتیلیانوس[ ۱] یا کوئین تیلیان[ ۲] ( به انگلیسی: Marcus Fabius Quintilianus ) ( ۳۵ میلادی در کالاهرا، لاریخا - ۱۰۰ میلادی ) بلاغتدان، فیلسوف، و ادیب[ ۱] رومی اهل هیسپانیا بود که به گستردگی در نوشته های مکاتب بلاغیِ سده های میانه و رنسانس به او اشاره شده است.
در سده های اول و دوم پیش از میلاد خطیبانی مانند سیسرون اصول و موازینی خاص برای علم بلاغت تدوین کرده بودند. فیلسوف و سیاستمدار رومی، سنکا اصول سیسرون را تخطئه کرد، اما کوئنتیلی از اصول سیسرون دفاع، و گفته های سنکا را رد کرد و رساله ای هم به نام «در چگونگی تربیت خطیب» نوشت. این رساله پس از مرگ او متروک ماند، اما در دوران رنسانس از مآخذ و مراجع مهم فن بلاغت و خطابت به شمار می رفت. [ ۱]
تنها اثر به جامانده از کوئنتیلی رسالهٔ دوازده جلدی در علوم بلاغی در عنوان «Institutio Oratoria» ( ترجمه: تأسیس بلاغی[ ۳] ) که در حدود سال ۹۵ میلادی نوشته شد. این کتاب نه تنها با نظریه ها و بکارگیری علوم بلاغی، بلکه با آموزش و پیشرفت در خود سخنور نیز سروکار داشت.
پیش از این، متنی تحت عنوان «De Causis Corruptae Eloquentiae» ( ترجمه: اندر دلایل سخنوری خراب ) نوشته شده بود که گم شده است، هرچند که باور برآنست که تقریر اولیهٔ برخی از دیدگاه هایی که پس تر در «Institutio Oratoria» به کار رفت، بوده باشد.
به علاوه، دو دسته از دکلماسیون از او وجود دارد، «Declamationes Majores» و «Declamationes Minores» که به کوئنتیلی نسبت داده شده اند، هرچند که جدال هایی بر سر نویسندهٔ اصلی این متن ها وجود دارد.