یتیمه الدهر

یتیمة الدهر. یتیمة الدهر فی محاسن أهل العصر یا یتیمة الدهر فی شعراء أهل العصر یکی از مشهورترین آثار ادبی ثعالبی است. [ ۱] این اثر بارها در کشورهای عربی چاپ شده و یکی از منابع مطالعاتی زبان عربی و ادبیات عربی به شمار می رود. این کتاب هشتاد فصل را شامل می شود و موضوعش شرح حال و نقد آثار شاعران و بزرگان فارسی و عربی زبان تا هنگام مؤلف است. شیوه منحصر بفرد ثعالبی در نوشتن این اثر این بوده که برای اولین بار شاعران عرب و ایرانی را بر حسب منطقه ( تمام تمدن اسلامی ) دسته بندی کرده است. ثعالبی بعدها برای تکمیل این اثر، «تتمه الیتیمه» را نوشت. این اثر منبع مطالعاتی برای ابوالحسن باخرزی در اثر دمیه القصر که دنبالهٔ اثر ثعالبی است بوده و در آن از شاعران و ادیبان شرق غرب و ولایات مرکزی ایران سخن راند. از قرن سدهٔ ششم هجری قمری نیز کتاب خریده القصر اثر عماد الدین کاتب اصفهانی در دست است که با یک واسطه، تکملة دمیه القصر به شمار می رود. [ ۲]
دُمْیَةُ القَصْر با عنوان کامل «دُمْیَةُ القَصْر و عُصرة أهل العصر» از علی بن حسن باخرزی، دنباله ای است بر یتمیة الدهر که به شاعران و ادیبان سدهٔ پنجم هجری قمری پرداخته است. [ ۳]

یَتیمَة الدَّهْر
تذکره ای در وصف حال شاعران و شعر آنان به زبان عربی از ابومنصور عبدالملک ثعالبی. این کتاب ادبای عربی نویس اواخر قرن ۴ و اوایل قرن ۵ را معرفی کرده است. یتیمة الدهر به غیر از هدف اصلی خود، شامل نکات فراوان تاریخی و ادبی است که آن را از جهت نقد ادبی نیز معتبر می سازد. تَتمَةُالیَتیمه، تکمله ای است بر یَتیمةُالدَهْر که بیست سال بعد از آن به قلم همین مؤلف نوشته شد. دُمْیَةُالقَصْر باخرزی نیز تکمله یَتیمةُالدَهر به شمار می رود.