یحیی بن زید

[ویکی فقه] یحیی پسر زید، نوه امام سجاد (علیه السّلام) می باشد. مادرش ریطه دختر ابوهاشم نام داشت. بعد از سرکوب شدن قیام پدرش توسط بنی امیه، خود را از دیدگان مخفی ساخت تا به وصیت پدر درباره استمرار قیام و مبارزه عمل نماید. پدر وی، زید، برای جلوگیری از فشار ظلم و ستم به خاندان نبوت، کفر و الحاد امویان و برگرداندن خلافت به آل محمد (صلی الله علیه و آله وسلّم) قیام نمود ولی در سال ۱۲۲ ه . ق توسط هشام خلیفه اموی سرکوب شد.
زید بن علی (علیه السّلام) چهار پسر به نام های محمد، عیسی، حسین و یحیی داشت که یحیی از همسر اول او بود. در روز تولد او اختلاف است؛ اما بیشتر مورخان بر سن ۱۸ سالگی او به هنگام شهادت صحه می گذارند. بنابراین یحیی پسر زید بن علی بن حسین بن علی (علیه السّلام) است که با یک واسطه به امام معصوم می رسد. مادرش "ریطه" همسر اول زید بن علی، دختر عبدالله بن محمد بن حنفیه بود که جده مادری او نیز "ریطه" نامیده می شد و از نسل عبدالمطلب بود.
مقارن با حکومت دو خلیفه اموی
دوران زندگانی یحیی بن زید، مقارن با حکومت دو خلیفه اموی هشام بن عبدالملک و ولید بن یزید بود. زید بن علی (علیه السّلام)، پدر یحیی، در دوران خلافت هشام به شهادت رسید، سپس یحیی جسد پدر را به خاک سپرد؛ اما قیام او در خراسان در منطه ای به نام جوزجان چند سال پس از قیام پدرش اتفاق افتاد. در خصوص تعداد فرزندان او، نسلی از او باقی نماند؛ مگر دختری که کوچک بود و بعد از شهادت پدرش، رحلت نمود.
قیام یحیی بن زید
پس از شهادت زید بن علی، اصحاب او از گرد یحیی، فرزندش، متفرق شدند و تنها ده نفر از یاران پدرش در کنار او باقی ماندند. پس یحیی قصد خراسان نمود. او در آغاز به سمت مدائن رفت که در آن دوران شاهراه خراسان از راه عراق بود. این حادثه در حالی روی داد که یوسف بن عمر، حاکم کوفه و قاتل زید بن علی (علیه السّلام) از جستجوی او دست کشیده بود؛ زیرا تا قبل از آن یوسف، گمان می برد که یحیی به سان پدر در خانه کوفیان مخفی شده است. زمانی که یوسف بن عمر، از حرکت یحیی به سمت خراسان آگاهی یافت، این خبر را به هشام بن عبدالملک گزارش داد، پس هشام، دستور تعقیب او را به نصر بن سیار والی خراسان نوشت. یحیی پس از مدتی به بلخ نزد "حویش بن عمرو" یا "حویش بن عبدالرحمن" رفت و نزد او ماند تا زمانی که هشام بن عبدالملک درگذشت و ولید بن یزید به خلافت رسید.
← اسارت یحیی
...

[ویکی شیعه] یحیی بن زید، نوه امام سجاد(ع) که پس از شهادت پدرش (زید) از کوفه به خراسان گریخت و با فراخواندن مردم خراسان، دست به قیام علیه بنی امیه زد. قیام وی همانند قیام پدرش با شکست مواجه شد و در جوزجان افغانستان به شهادت رسید و همان جا دفن شد. با این حال در بعضی از شهرهای ایران مثل گرگان، سبزوار و ورامین مزارهایی به وی منسوب است. از ملاقات وی با متوکل بن هارون به دست می آید که وی داعیه امامت نداشته است، هر چند بعضی از بزرگان در این مورد تردید دارند.
پدر یحیی، زید پسر امام سجاد(ع) است که علیه بنی امیه قیام نموده و به شهادت رسید. مادرش نیز ریطه دختر عبدالله بن محمد بن حنفیه است. ابن صوفی نسابه ریطه را از زنان با فضیلت بنی هاشم دانسته است.
در مورد سال تولد وی تصریحی در منابع نیامده ولی با توجه به سال شهادت (۱۲۶ق) و سنش (که ۱۸ سال داشته) تولدش را سال ۱۰۷ق تخمین زده اند.