عمید

عَمید
عنوان خطابی کارگزاران بلند پایۀ دستگاه اداری دولت های سامانی و غزنوی و سلجوقی. این عنوان در نقش و سمت مشخصی بر افراد اطلاق نمی شده، بلکه به قشری از طبقۀ کاربدستان اشاره داشت که فرمانروایان کشوری و کارگزاران بلند پایه از میان آن ها برگزیده می شدند. در مقابل این گروه، کسانی بودند که به آنان سالار و شحنه گفته می شد و به خلاف عُمَدا (جمع عمید) نظامی بودند. از دورۀ آل بویه، این واژه با کلماتی دیگر ترکیب شده و همچون لقب به کار می رفته است که از آن شمار عمیدالملک، عمیدالدین، عمیدالدوله و عمیدالجیوش است. بارتولد در ترکستان نامه ثابت کرده که لقب عمیدالملک در روزگار سامانیان و غزنویان به «صاحب برید» گفته می شد و نیز گویند عمیدالملک کُندری کار خود را از این مقام آغاز کرده است. خاندان مشهور جیهانی نیز در دستگاه سامانیان لقب عمید داشتند. این عنوان در دیگر سرزمین های اسلامی چندان رواج نداشته و در روزگار مغولان دیگر نشانی از آن نیست.