[ویکی نور] آشنایی با پیشینه مبانی و دیدگاه های مذهب شیعه. آشنایی با پیشینه، مبانی و دیدگاه های مذهب شیعه، اثر دکتر محمدتقی فخلعی، پژوهشی است پیرامون تاریخ و گرایش ها، مبانی و دیدگاه های خاص مکتب تشیع که به زبان فارسی و در دوران معاصر نوشته شده است.
کتاب با پیشگفتاری از نویسنده آغاز و مطالب در سه بخش، تنظیم شده است.
نویسنده در ابتدا، به بررسی تاریخ مکتب تشیع و گرایش های آن پرداخته و سپس، مبانی مذهب شیعه و وجوه افتراق آن از سایر مذاهب اسلامی را بررسی نموده و در پایان، به بحث از مهم ترین دیدگاه های خاص شیعه پرداخته است.
در مقدمه، به بررسی راز پایداری و ماندگاری مکتب شیعه پرداخته شده است. به باور نگارنده، «اعتدال فکری»، «منطق عقلانی» و «روحیه جهادی»، سه عنصر مهم تضمین کننده بقای تشیع در طول تاریخ محسوب می شوند. به اعتقاد وی، «اعتدال فکری»، عنصر جاذبه آفرین در برابر هرگونه تندروی و کندروی، تعصب ورزی و تحقیر رقیبان، «منطق عقلانی» در برابر جهل و خرافه و کج اندیشی و «روحیه جهادی» در برابر سستی و کسالت و روحیه گریز از مسئولیت، در پیوندی وثیق با یکدیگر، رمز تداوم حیات و جاودانگی مکتب هستند و از قضا این سه، نیازهای اساسی بشر معاصر را تشکیل می دهند. پس نباید تردید کرد که ارائه تصویری روشن از تشیع با تکیه بر این عناصر سه گانه خواهد توانست جاذبه عمیق در نهاد مخاطبان پدید آورد .
یکی از مسائلی که مورد اختلاف نظر شیعه و اهل سنت قرار گرفته، پیشینه مذهب شیعه بوده است. بسیاری از اهل سنت اصالت تاریخی این مذهب را باور ندارند و آن را گونه ای بدعت، به معنای رویکردی نو می پندارند که ریشه ای در اصل اسلام نداشته است؛ ازاین رو، در بخش اول، به بررسی پیشینه تاریخی شیعه و گرایش های آن پرداخته شده و مهم ترین دیدگاه های آنان در این باره، به اختصار بررسی شده است. از جمله این دیدگاه ها، نقش عبدالله بن سبا در تاریخ تشیع می باشد. ظاهرا برخی از اهل سنت، بر آنند که مذهب شیعه به معنای اعتقاد به برتری علمی و دینی علی (ع) و خلافت آن حضرت پس از پیامبر (ص) در زمان حکومت آن بزرگوار توسط شخصی به نام عبدالله بن سبا که پیشینه یهودی داشته، پیشنهاد شده است؛ اما به نظر نویسنده، هیچ یک از صاحب نظران برجسته اهل سنت، چنین باور بی پایه ای نداشته است. اینان ابن سبا را نه پایه گذار مذهب شیعه، که پایه گذار گرایش های غلوآلود شیعی مانند اعتقاد به الوهیت حضرت علی (ع) و سرسلسله غالیان شیعه می شمارند و هم کیشان او را «سَبَئی» نام می نهند و اینان را دسته ای از شیعیان می انگارند. نویسنده به این نکته تأکید دارد که این دیدگاه از این حیث قابل انتقاد است که گرایش های کفرآلودی چون اعتقاد به الوهیت حضرت علی (ع) را که از شریعت اسلام خارج است، نمی توان داخل در مذهب شیعه شمرد و مذهب شیعه چنین باورهای غلوآلود و دیدگاه های سخیفی را در خود نمی شناسد. بااین حال، باید توجه داشت که اساساً وجود شخصی با نام عبدالله بن سبا از نظر تاریخی مورد تردید جدی قرار دارد و راوی اصلی داستان او سیف بن عمر نامی است که نزد عموم رجال شناسان شیعه و اهل سنت به دروغگویی و افسانه پردازی شهره است. پژوهشگرانی چون علامه مرتضی عسکری به تفصیل در این باره سخن گفته اند و شخصیت ابن سبا را موهوم و ساختگی برشمرده اند .
کتاب با پیشگفتاری از نویسنده آغاز و مطالب در سه بخش، تنظیم شده است.
نویسنده در ابتدا، به بررسی تاریخ مکتب تشیع و گرایش های آن پرداخته و سپس، مبانی مذهب شیعه و وجوه افتراق آن از سایر مذاهب اسلامی را بررسی نموده و در پایان، به بحث از مهم ترین دیدگاه های خاص شیعه پرداخته است.
در مقدمه، به بررسی راز پایداری و ماندگاری مکتب شیعه پرداخته شده است. به باور نگارنده، «اعتدال فکری»، «منطق عقلانی» و «روحیه جهادی»، سه عنصر مهم تضمین کننده بقای تشیع در طول تاریخ محسوب می شوند. به اعتقاد وی، «اعتدال فکری»، عنصر جاذبه آفرین در برابر هرگونه تندروی و کندروی، تعصب ورزی و تحقیر رقیبان، «منطق عقلانی» در برابر جهل و خرافه و کج اندیشی و «روحیه جهادی» در برابر سستی و کسالت و روحیه گریز از مسئولیت، در پیوندی وثیق با یکدیگر، رمز تداوم حیات و جاودانگی مکتب هستند و از قضا این سه، نیازهای اساسی بشر معاصر را تشکیل می دهند. پس نباید تردید کرد که ارائه تصویری روشن از تشیع با تکیه بر این عناصر سه گانه خواهد توانست جاذبه عمیق در نهاد مخاطبان پدید آورد .
یکی از مسائلی که مورد اختلاف نظر شیعه و اهل سنت قرار گرفته، پیشینه مذهب شیعه بوده است. بسیاری از اهل سنت اصالت تاریخی این مذهب را باور ندارند و آن را گونه ای بدعت، به معنای رویکردی نو می پندارند که ریشه ای در اصل اسلام نداشته است؛ ازاین رو، در بخش اول، به بررسی پیشینه تاریخی شیعه و گرایش های آن پرداخته شده و مهم ترین دیدگاه های آنان در این باره، به اختصار بررسی شده است. از جمله این دیدگاه ها، نقش عبدالله بن سبا در تاریخ تشیع می باشد. ظاهرا برخی از اهل سنت، بر آنند که مذهب شیعه به معنای اعتقاد به برتری علمی و دینی علی (ع) و خلافت آن حضرت پس از پیامبر (ص) در زمان حکومت آن بزرگوار توسط شخصی به نام عبدالله بن سبا که پیشینه یهودی داشته، پیشنهاد شده است؛ اما به نظر نویسنده، هیچ یک از صاحب نظران برجسته اهل سنت، چنین باور بی پایه ای نداشته است. اینان ابن سبا را نه پایه گذار مذهب شیعه، که پایه گذار گرایش های غلوآلود شیعی مانند اعتقاد به الوهیت حضرت علی (ع) و سرسلسله غالیان شیعه می شمارند و هم کیشان او را «سَبَئی» نام می نهند و اینان را دسته ای از شیعیان می انگارند. نویسنده به این نکته تأکید دارد که این دیدگاه از این حیث قابل انتقاد است که گرایش های کفرآلودی چون اعتقاد به الوهیت حضرت علی (ع) را که از شریعت اسلام خارج است، نمی توان داخل در مذهب شیعه شمرد و مذهب شیعه چنین باورهای غلوآلود و دیدگاه های سخیفی را در خود نمی شناسد. بااین حال، باید توجه داشت که اساساً وجود شخصی با نام عبدالله بن سبا از نظر تاریخی مورد تردید جدی قرار دارد و راوی اصلی داستان او سیف بن عمر نامی است که نزد عموم رجال شناسان شیعه و اهل سنت به دروغگویی و افسانه پردازی شهره است. پژوهشگرانی چون علامه مرتضی عسکری به تفصیل در این باره سخن گفته اند و شخصیت ابن سبا را موهوم و ساختگی برشمرده اند .