[ویکی نور] "اصفهان دارالعلم شرق،" اثر سید مصلح الدین مهدوی متوفی 1374ه.ش است که پیرامون مدارس دینی شهر اصفهان به زبان فارسی نوشته شده است.
کتاب حاضر؛ شامل سه بخش است که در بخش اول پیرامون مدارس دینی اصفهان، بخش دوم مدارس در آیینه سفرنامه ها و بخش سوم به معرفی مرحوم مهدوی که طی مصاحبه او انجام گرفته، می باشد.
اصفهان در تاریخ فرهنگ و تمدن درخشان ایران، جایگاهی شایان توجه دارد.
مدارس علمی گوناگون این شهر، یکی از مظاهر مهم فرهنگ آن است. مدارس اصفهان همانند مدارس، دیگر شهرهای اسلامی وابسته به مساجد بوده است. از جمله مساجد این شهر، که همواره نقش فعالی در زمینه ی فرهنگ و تعلیم و تربیت داشته اند، می توان از مسجد جامع کبیر(عتیق) و مسجد جامع صغیر (جورجیر) یاد کرد. در اواخر قرن سوم و اوایل قرن چهارم هجری فضاهای مدارس از مساجد جدا شد. قدیمی ترین مدرسه ی اصفهان به نام علاءالدوله ی کاکویه در قرن چهارم هجری در محله ی دردشت و نزدیک مسجد شفیعیه بنا گردید که محل تدریس ابن سینا بود. بنای یاد شده، معروف به قبه ی بوعلی سینا است که مدرسه ی علایی هم نامیده می شود. از قرن چهارم تا قرن ششم هجری، اصفهان چنان شکوه و عظمت یافت که آن را دارالعلم می گفتند. در آن دوره، مدارس متعددی در این شهر ساخته شد و طالبان علم از سراسر کشور به آن جا آمد و شد داشتند. مهم ترین مدارس آن دوره، مدرسه ی نظامیه است. تأسیس مدرسه ی نظامیه از مهم ترین اقدامات علمی خواجه نظام الملک طوسی در اصفهان بود. این مدرسه موجب رونق نهادهای علمی و فرهنگی اصفهان شد. پشتوانه های مالی نظامیه باعث تأسیس کتابخانه ای غنی گردید که محققان و دانشجویان همواره از آثار آن سود می جستند.
اوج گسترش مدارس در اصفهان در روزگار صفویه بود. این دوره را می توان دوره ی ایجاد مدارس در اصفهان لقب داد. بنا به گفته ی دکتر سیروس شفقی، نویسنده ی کتاب بازار بزرگ اصفهان، از آن دوره تا دوره ی مشروطیت، 53 مدرسه در اصفهان بنا گردید که تعداد قابل توجهی از آنها هنوز هم پابرجا است. در اصفهان عصر صفویه، 36 مدرسه دارای موقوفاتی بوده که از این تعداد، 16 مدرسه رونق فراوانی داشته است. مهم ترین و زیباترین مدرسه ی این دوره، مدرسه ی چهارباغ بود که مدرسه ی سلطانی و مدرسه ی مادر شاه نیز نامیده می شد. این مدرسه، آخرین بنای تاریخی باشکوه عهد صفویه در اصفهان است که در روزگار شاه سلطان حسین (1116- 1126ق) برای تعلیم طلاب علوم دینی ساخته شد. از دیگر مدارس دوره ی صفویه می توان از مدرسه ی جده ی کوچک، مدرسه ی جده ی بزرگ، مدرسه ی ذوالفقار، مدرسه ی ملاعبداللّه، مدرسه ی نوریه و مدرسه ی ساروتقی نام برد.
کتاب حاضر؛ شامل سه بخش است که در بخش اول پیرامون مدارس دینی اصفهان، بخش دوم مدارس در آیینه سفرنامه ها و بخش سوم به معرفی مرحوم مهدوی که طی مصاحبه او انجام گرفته، می باشد.
اصفهان در تاریخ فرهنگ و تمدن درخشان ایران، جایگاهی شایان توجه دارد.
مدارس علمی گوناگون این شهر، یکی از مظاهر مهم فرهنگ آن است. مدارس اصفهان همانند مدارس، دیگر شهرهای اسلامی وابسته به مساجد بوده است. از جمله مساجد این شهر، که همواره نقش فعالی در زمینه ی فرهنگ و تعلیم و تربیت داشته اند، می توان از مسجد جامع کبیر(عتیق) و مسجد جامع صغیر (جورجیر) یاد کرد. در اواخر قرن سوم و اوایل قرن چهارم هجری فضاهای مدارس از مساجد جدا شد. قدیمی ترین مدرسه ی اصفهان به نام علاءالدوله ی کاکویه در قرن چهارم هجری در محله ی دردشت و نزدیک مسجد شفیعیه بنا گردید که محل تدریس ابن سینا بود. بنای یاد شده، معروف به قبه ی بوعلی سینا است که مدرسه ی علایی هم نامیده می شود. از قرن چهارم تا قرن ششم هجری، اصفهان چنان شکوه و عظمت یافت که آن را دارالعلم می گفتند. در آن دوره، مدارس متعددی در این شهر ساخته شد و طالبان علم از سراسر کشور به آن جا آمد و شد داشتند. مهم ترین مدارس آن دوره، مدرسه ی نظامیه است. تأسیس مدرسه ی نظامیه از مهم ترین اقدامات علمی خواجه نظام الملک طوسی در اصفهان بود. این مدرسه موجب رونق نهادهای علمی و فرهنگی اصفهان شد. پشتوانه های مالی نظامیه باعث تأسیس کتابخانه ای غنی گردید که محققان و دانشجویان همواره از آثار آن سود می جستند.
اوج گسترش مدارس در اصفهان در روزگار صفویه بود. این دوره را می توان دوره ی ایجاد مدارس در اصفهان لقب داد. بنا به گفته ی دکتر سیروس شفقی، نویسنده ی کتاب بازار بزرگ اصفهان، از آن دوره تا دوره ی مشروطیت، 53 مدرسه در اصفهان بنا گردید که تعداد قابل توجهی از آنها هنوز هم پابرجا است. در اصفهان عصر صفویه، 36 مدرسه دارای موقوفاتی بوده که از این تعداد، 16 مدرسه رونق فراوانی داشته است. مهم ترین و زیباترین مدرسه ی این دوره، مدرسه ی چهارباغ بود که مدرسه ی سلطانی و مدرسه ی مادر شاه نیز نامیده می شد. این مدرسه، آخرین بنای تاریخی باشکوه عهد صفویه در اصفهان است که در روزگار شاه سلطان حسین (1116- 1126ق) برای تعلیم طلاب علوم دینی ساخته شد. از دیگر مدارس دوره ی صفویه می توان از مدرسه ی جده ی کوچک، مدرسه ی جده ی بزرگ، مدرسه ی ذوالفقار، مدرسه ی ملاعبداللّه، مدرسه ی نوریه و مدرسه ی ساروتقی نام برد.