البحر المحیط فی اصول الفقه

[ویکی نور] «البحر المحیط فی أصول الفقه» تألیف بدر الدین محمد بن بهادر بن عبدالله زرکشی است که از علمای اهل سنت و دارای مذهب شافعی بوده است. کتاب در شش جلد تنظیم شده و حاوی مباحث مربوط به اصول فقه اهل سنت بر اساس دیدگاه های مذهب شافعی است که در آن دیدگاه های سایر مذاهب اهل سنت نیز منعکس گردیده است.
نگارنده پس از طرح هر مسأله اصولی ابتدا دیدگاه خود را به صورت مختصر بیان و سپس دیدگاه مذاهب مختلف اهل سنت مانند معتزله، اشاعره، حنابله و به ویژه شافعیه را مطرح کرده است. پس از نقل این دیدگاه ها ضابطه کلی در آن مسأله اصولی را از منظر خویش تبیین می نماید.
در جلد اول کتاب ابتدا تاریخچه ای از علم اصول فقه ارائه و اولین تدوین گر این علم معرفی شده است. سپس به تعریف علم اصول فقه و موضوع و مسائل آن پرداخته شده است. در ادامه نویسنده به بحث درباره اقسام دلیل در اصول فقه پرداخته و ادله عقلی و نقلی در اثبات حکم شرعی از نگاه مذاهب مختلف اهل سنت را بیان کرده است. ارائه تعریفی از علم، مراتب آن، اقسام علم، معنای جهل، معنای ظن و اقسام آن، حسن و قبح عقلی و اقسام واجب از دیگر مطالب این بخش از کتاب است.
در بخش پایانی مجلد اول نویسنده به خصوصیات قرآن به عنوان یکی از ادله استنباط احکام شرعی اشاره نموده و ویژگی هایی مانند اعجاز قرآن، ویژگی کلام قرآن، ترجمه قرآن، وجود مجاز در قرآن، محکم و متشابه در قرآن، قرائات مختلف در قرآن و نص و ظهور قرآن را بیان کرده است.
در جلد دوم کتاب، نگارنده به بحث در مورد احکام وضع در الفاظ و قوانین لغوی و ادبی مربوط به آن پرداخته و اقسام وضع و استعمال لفظ در زبان عربی را از دیدگاه لغوی و ادبی مورد ارزیابی قرار داده است. در ادامه به بررسی احکام مشتق و اشتراک لفظی و معنوی پرداخته و وجود حقیقت و مجاز در الفاظ قرآن و سنت و اقسام و احکام آن به ویژه ضرورت استفاده از قرینه در استعمال مجازی را مورد بررسی قرار داده و معانی ادوات و مفردات در الفاظ قرآن و سنت را بیان کرده است.