التبیان فى اعراب القران

[ویکی اهل البیت] التبیان فى اعراب القرآن. التبیان همانطور که گذشت به چند نام دیگر شناخته شده است، از آن جمله اند:« إعراب القرآن»،« املاء ما منّ به الرحمن فی وجوه القراءات و اعراب القرآن»،« اعراب القرآن و القرائات» و« البیان فی اعراب القرآن». کتابی است در نحو قرآن و علم قرائت و اختلاف قرائت، از کتابهای مشابه، کاملتر و وسیعتر است. این کتاب به زبان عربی شامل اعراب کل قرآن در یک جلد می باشد.
ابو البقاء در مقدمه کتاب انگیزه خود را در تألیف و فراهم آوردن کتابی با حجم اندک و بار علمی فراوان یاد می کند، به همین جهت از ذکر اعراب ظواهر خودداری می کند و همچون اعراب الحدیث کمتر درگیر اختلاف آراء نحویان و بحث و استدلال در صحت و سقم آنها می گردد. مؤلف در این کتاب بر آراء سیبویه تأکید خاصی دارد و در موارد مختلف به ذکر نظریات کسانی چون ابو علی فارسی، ابن جنی، مبرد و خلیل می پردازد. ابو البقاء هنگام ذکر وجوه مختلف قرائات، علاوه بر قرائت مشهور، به شواذ نیز توجه دارد.
روش کلی وی به این ترتیب است که بعد از بیان صرف کلمات به اعراب آنها و فراز آیات با ذکر اقوال کوفیون و بصریون و افراد این دو ملک و بیان وجوه مختلف آن و سپس به قرائت می پردازد، که علاوه بر قرائت مشهور با تعبیر« جید» به قرائت شاذ نیز می پردازد، برخی مطالب را با شکل« فان قیل، قیل» مطرح می کند. در برخی موارد مباحثی را به شکل موضوع واحد تحت عنوان فصل در می آورد و بحث مفصلی راجع به آن بیان می دارد مانند« فصل فی هاء الضمیر» که به سبب تکرار زیاد در قرآن بحث مفصلی راجع به آن دارد. صفحه 13.
در بحث صرفی، سعی دارد الفاظ را به اصل آنها ارجاع داده، علل آن را بیان دارد. در برخی موارد، جهت تثبیت قاعده یا مسئله ای لغوی به استشهاد به شواهد شعری، روی می آورد.
تحقیق این اثر توسط« بیت الافکار الدولیة» انجام گرفته است. محقق پس از تنظیم متن کتاب به تصحیح آن پرداخته، نص کتاب را بر صفحات مصحف به ترتبیب تفسیر توزیع کرده است. آیات ابتدای هر بحث را بدلیل وجود مصحف در وسط صفحه، حذف نموده است.
این اثر بارها در لبنان، ایران، مصر و هند تجدید چاپ شده است که از جمله می توان به چاپهای تهران 1276 ق، 1860 م، قاهره 1961 به کوشش ابراهیم عطوه عوض و نیز قاهره 1377 ق به کوشش مصطفی سقا اشاره کرد. چاپ دوم برخی در سال 1389 ق و 1969 م انجام گرفته است.
نسخه حاضر با اعتماد و توجه به چاپ علی محمد البجاوی( که در دو مجلد عرضه شده است.) در یک جلد تنظیم گردیده است. مقدمه محقق با اختصار درباره روش کتاب و جایگاه آن و چگونگی تصحیح، سخن رانده است، تاریخ مقدمه جمادی الاولی 1419 ق، 1998 م می باشد. محقق محترم پس از مقدمه به شرح حال مختصری از مؤلف و کتب او اشاره دارد.
این نسخه از طرف« بیت الافکار الدولیة» مشترک دو کشور اردن و عربستان سعودی در قطع وزیری چاپ و عرضه گردیده است. از تاریخ مقدمه، می توان حدس زد که چاپ آن در سال 1419 ق، 1998 م می باشد. از آنجایی که ناشر، سعی داشته دو مجلد نسخه اصلی را تبدیل به یک جلد نماید ناچار شده متن کتاب را با خطی ریز در سه ستون ارائه دهد. فرازهای آیات و کلمات آن، در ابتدای هر آیه با رقم آن در مصحف مشخص شده است. در هر صفحه کتاب یک تا پنج صفحه مصحف، چاپ شده است. بدین جهت کل کتاب در 396 صفحه عرضه گردیده است. در پایان نیز فهرست محتویات کتاب بر اساس سوره ها ارائه شده است.