الشمال

[ویکی الکتاب] ریشه کلمه:
شمل (۱۲ بار)

چپ. ضدّ یمین. جمع آن اشمل و شمل و شمائل می‏آید، در قرآن فقط شمائل به کار رفته مثل . سایه‏های آن از راست و چپ سجده کنان بر می‏گردد. نا گفته نماند: شمال و یمین در قرآن اکثراً در معنی چپ و راست معمولی به کار رفته چنانکه نقل شد ولی چرا به اهل بهشت اصحاب یمین و به اهل جهنّم اصحاب شمال گفته شده؟ . و مراد از چیست؟ آیا چپ واقعاً منحوس است که به اهل جهنم سمت چپی‏ها اطلاق شده است؟ هکذا دادن کتاب بدست چپ؟ به نظر می‏آید: تقسیم به اصحاب یمین و شمال به جهت آن است که نامه عده‏ای بدست راست و نامه عده‏ای بدست چپ آنها داده می‏شود. چنانکه فرموده . و درباره مؤمنان فرموده که نور آنها در پیش رو و سمت راست روان است . ایضاًآیه 8 تحریم از این بدست می‏آوریم که در شمال نور نیست و آن طرف جهنم است و انکه نامه او بدست چپش داده شده نور نخواهد داشت و چون طرف راست نورانی است و طرف چپ بی نور، اولی مبارک و دیگری شوم خوانده شده . در قاموس و اقرب شوم را یکی از معانی شمال گفته است ولی «اُوتیَ کِتابَهُ بِشِمالِهِ» روشن می‏کند که مراد دست چپ یا سمت راست است. اما شومی در شمالی‏ها است . * . آیه درباره‏اغواء شیطان است. به نظر می‏آید مراد از «بَیْنَ اَیْدیهِمْ» مال دنیا است و از «مِنْ خَلْفِهِمْ» اولاد و از «اَیْمانِهِمْ» وسوسه در امور دینی و افراط در آنهاو عقائد مختلف و از «شَمائِلِهِمْ» گناهان است که اموال دنیا در پیش رو و اولاد در پشت سر او بعد از مرگ اند و کارهای ایمانی در سمت راست و گناهان سمت چپی اند. یعنی مردم را از جهت دینی و عقیده‏ای فریب داده و اضلال می‏کنم (المیزان). نا گفته نماند: شمال یکی از جهات اربع و مقابل جنوب است ولی در قرآن کریم در آن به کار نرفته و در نهج البلاغه خطبه 117 فرموده «فَلا اَطْلُبُکُمْ مَا اخْتَلَفَ جَنُوبٌ وَ شَمالٌ» که مراد باد جنوب و شمال است. ایضاً شمال بادی است که از شمال کعبه می‏وزد (راغب) در آقرب آمده: آن بادی است که از طرف حجر اسماعیل ما بین مشرق و بنات نعش می‏وزد.