اوزبوی ( گاهی اوزبوج ) یکی از شاخابه های آمودریا بود که در قسمت شمال غربی بیابان قره قوم ترکمنستان تا سده هفدهم میلادی جریان داشت. این رود در آن زمان ناگهان خشک شد و جمعیت کشاورزی را که در امتداد سواحل آن می زیستند پراکنده کرد. ناحیه رود اوزبوی بخشی از منطقه باستانی داهستان بوده است.
اوزبوی که اکنون به صورت یک کانال رودخانه خشک و کانونی برای کاوش های باستان شناسی است، حدود ۷۵۰ کیلومتر ( ۴۷۰ مایل ) جریان داشت. بستر آن از شاخه ای از رودخانه آمودریا از طریق دریاچه ساری قمیش تا دریای خزر ادام می یافت. [ ۱] [ ۲] یک تمدن رودخانه ای دست کم از سده پنجم قبل از میلاد تا سده هفدهم پس از میلاد در کنار این رودخانه وجود داشت تا این که آبی که اوزبوی را تغذیه می کرد ناگهان از مسیر اصلی آمودریا خارج شد. اوزبوی خشک شد و قبایلی که در کرانه های رودخانه ساکن بودند ناگهان پراکنده شدند و بازماندگان به بیابان نشینان کوچ نشین تبدیل شدند. [ ۳]
در اوایل دهه ۱۹۵۰، کار ساخت وساز برای ساخت یک کانال آبیاری بزرگ تقریباً در امتداد بستر پیشین رودخانه اوزبوی آغاز شد. با این حال، این پروژه به زودی پس از مرگ ژوزف استالین در سال ۱۹۵۳ رها شد. بعدها، کانال قره قوم در مسیری کاملاً متفاوت، بسیار جنوبی تر، ساخته شد.
دره وار اوزبوی در مریخ به نام این رودخانه نام گذاری شده است.
الکساندر ایوانوویچ گلوخوفسکی در سال ۱۸۹۳ نوشت که به نظر می رسید رودخانه آمودریا تا قرن نهم پس از میلاد و دوباره بین سال های ۱۲۲۰ و ۱۵۷۵ از طریق رودخانه اوزبوی به دریای خزر می ریخته است. [ ۴]
در زمان های مختلف گذشته، یک یا چند شاخه از آمودریا از دلتای خوارزم جدا شده و به سمت غرب به دریاچه آب شیرین ساری قمیش می ریخت. این آب تا حدود ۱۷۵ کیلومتر توسط رودخانه اوزبوی به سمت جنوب برده می شد تا به نزدیک ایگدی و از آنحا تغییر جهت داده و حدود ۲۹۰ کیلومتر به سوی غرب جریان می یافت تا این که در خلیج کراسنوودسک از طریق باتلاق های نمکی بالا - ایشم به دریای خزر می رسید.
در این مسیر یک آبشار بزرگ وجود داشت و مکانی به نام «دهان شیر» و در یک نقطه رودخانه برای مسافتی به زیر زمین ناپدید می شد.
همه جغرافی دانان، از یونانیان باستان تا مسلمانان اولیه، گزارش کرده اند که آمودریا به دریای خزر می ریخته است، هرچند گزارش های آنها مبهم است. از قرن ۱۰ تا ۱۳ گزارشی در مورد وجود ریزشگاه آمودریا به خزر وجود ندارد. گمان می رود که سدی در نزدیکی پایتخت قدیمی کهنه گرگانج ساخته شده و این سد توسط مغول ها با غارت شهر در سال ۱۲۲۰ تخریب شده است. پس از آن در حدود سال ۱۳۱۰ تا ۱۵۷۵ گزارشی از مصب رود به خزر دیده می شود. این احتمال وجود دارد که جریان اصلی از آرال به خزر منتقل شده و باعث بالا آمدن خزر و پایین رفتن آب آرال شده باشد. احتمالاً جمعیت قابل توجهی در امتداد اوزبوی و زمین های کشاورزی در باتلاق هایی که بعداً در انتهای شمالی دلتای آمودریا قرار داشتند، وجود داشته است. به نظر می رسد که در حدود سال ۱۵۷۵ شاخه شرقی آمودریا راهی از میان تپه ها برای خود باز کرده و باعث انتقال جریان اصلی به دریای آرال شده است. همچنین سدی در نزدیکی محوطه قدیمی ساخته شد تا آب باقیمانده را حفظ کند و ترکمن هایی را که عادت داشتند به دلتای آمودریا حمله کنند، از محل دور کند. این کار نه تنها اوزبوی را مسدود کرد، بلکه باعث شد تا ساری قَمیش به آرامی خشک شود.
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفاوزبوی که اکنون به صورت یک کانال رودخانه خشک و کانونی برای کاوش های باستان شناسی است، حدود ۷۵۰ کیلومتر ( ۴۷۰ مایل ) جریان داشت. بستر آن از شاخه ای از رودخانه آمودریا از طریق دریاچه ساری قمیش تا دریای خزر ادام می یافت. [ ۱] [ ۲] یک تمدن رودخانه ای دست کم از سده پنجم قبل از میلاد تا سده هفدهم پس از میلاد در کنار این رودخانه وجود داشت تا این که آبی که اوزبوی را تغذیه می کرد ناگهان از مسیر اصلی آمودریا خارج شد. اوزبوی خشک شد و قبایلی که در کرانه های رودخانه ساکن بودند ناگهان پراکنده شدند و بازماندگان به بیابان نشینان کوچ نشین تبدیل شدند. [ ۳]
در اوایل دهه ۱۹۵۰، کار ساخت وساز برای ساخت یک کانال آبیاری بزرگ تقریباً در امتداد بستر پیشین رودخانه اوزبوی آغاز شد. با این حال، این پروژه به زودی پس از مرگ ژوزف استالین در سال ۱۹۵۳ رها شد. بعدها، کانال قره قوم در مسیری کاملاً متفاوت، بسیار جنوبی تر، ساخته شد.
دره وار اوزبوی در مریخ به نام این رودخانه نام گذاری شده است.
الکساندر ایوانوویچ گلوخوفسکی در سال ۱۸۹۳ نوشت که به نظر می رسید رودخانه آمودریا تا قرن نهم پس از میلاد و دوباره بین سال های ۱۲۲۰ و ۱۵۷۵ از طریق رودخانه اوزبوی به دریای خزر می ریخته است. [ ۴]
در زمان های مختلف گذشته، یک یا چند شاخه از آمودریا از دلتای خوارزم جدا شده و به سمت غرب به دریاچه آب شیرین ساری قمیش می ریخت. این آب تا حدود ۱۷۵ کیلومتر توسط رودخانه اوزبوی به سمت جنوب برده می شد تا به نزدیک ایگدی و از آنحا تغییر جهت داده و حدود ۲۹۰ کیلومتر به سوی غرب جریان می یافت تا این که در خلیج کراسنوودسک از طریق باتلاق های نمکی بالا - ایشم به دریای خزر می رسید.
در این مسیر یک آبشار بزرگ وجود داشت و مکانی به نام «دهان شیر» و در یک نقطه رودخانه برای مسافتی به زیر زمین ناپدید می شد.
همه جغرافی دانان، از یونانیان باستان تا مسلمانان اولیه، گزارش کرده اند که آمودریا به دریای خزر می ریخته است، هرچند گزارش های آنها مبهم است. از قرن ۱۰ تا ۱۳ گزارشی در مورد وجود ریزشگاه آمودریا به خزر وجود ندارد. گمان می رود که سدی در نزدیکی پایتخت قدیمی کهنه گرگانج ساخته شده و این سد توسط مغول ها با غارت شهر در سال ۱۲۲۰ تخریب شده است. پس از آن در حدود سال ۱۳۱۰ تا ۱۵۷۵ گزارشی از مصب رود به خزر دیده می شود. این احتمال وجود دارد که جریان اصلی از آرال به خزر منتقل شده و باعث بالا آمدن خزر و پایین رفتن آب آرال شده باشد. احتمالاً جمعیت قابل توجهی در امتداد اوزبوی و زمین های کشاورزی در باتلاق هایی که بعداً در انتهای شمالی دلتای آمودریا قرار داشتند، وجود داشته است. به نظر می رسد که در حدود سال ۱۵۷۵ شاخه شرقی آمودریا راهی از میان تپه ها برای خود باز کرده و باعث انتقال جریان اصلی به دریای آرال شده است. همچنین سدی در نزدیکی محوطه قدیمی ساخته شد تا آب باقیمانده را حفظ کند و ترکمن هایی را که عادت داشتند به دلتای آمودریا حمله کنند، از محل دور کند. این کار نه تنها اوزبوی را مسدود کرد، بلکه باعث شد تا ساری قَمیش به آرامی خشک شود.
wiki: اوزبوی