بانوی سرخ پوش

واقع در خیابان گرگان زندگی و ظاهرا مستمری کوچکی هم دریافت میکرد. به نظر سایر پناهنده ها که او را می شناختند و بعدها به سبب ازدواج با ایرانیان در ایران ماندند یاقوت قدری مشکلات روانی داشت و علی رغم داشتن یک اتاق در خیابان گرگان شبها در خیابان میخوابید. پس از اتمام جنگ و عادی شدن اوضاع در شرق اروپا و آغاز مهاجرت معکوس برای بازگشت به وطن از طریق اجتماع درمیدان فردوسی برای یافتن و پیوستن به خانواده، یاقوت که در تصوراتش نامزد خلبانی داشت که قرار بود برای یافتنش به میدان فردوسی بیاید با پیشنهاد پوشیدن لباس قرمز برای بهتر دیده و شناخته شدن در روز مقرر با لباس قرمز به آن اجتماع پیوست ولی همه رفتند و نامزد خلبان خیالی وی نیامد و از آنروز یک وجود خیالی تمام عمرش را به انزوای انتظار کشاند. هر چند که او یکباره از محدوده خود محو شد ولی بعضی از سکنه میدان فردوسی چند باری او را در اوایل و شاید هم در اواسط دهه 1370 در اطراف میدان فردوسی دیدند که دیگر فرتوت و کم توان شده بود و به سختی میدید.

تهرانی ها نام «یاقوت» بر او گذاشته بودند و خود نیز چنین دوست داشت. سال ها ــ می گویند بیست سی سال ــ هر روز، صبح تا شب، ساکت و آرام در حوالی میدان فردوسی ایستاده بود. اگر این حرف راست باشد، من جزو آخرین کسانی بودم که او را دیده اند.
چنان به اطراف میدان نگاه می کرد که گویی همین لحظه کسی که منتظرش بوده از راه می رسد. بیش تر او را در ضلع شمال شرقی میدان، اول خیابان فیشرآباد ( قرنی امروز ) می دیدم. همان جایی که امروز پاساژی ساخته اند. به پایین میدان نگاه می کرد. همه می گفتند جفای معشوقی که از او خواسته بود با لباس سرخ بر سر قرار بیاید و قالش گذاشته بود او را برای همیشه سرخ پوش و خیابان نشین کرده بود. آدم ها را یکی یکی نگاه می کرد مگر یکی از آن ها همانی باشد که باید. گاهی که خسته می شد روی سکوی مغازه ها می نشست. مغازه دارهای اطراف با او مهربان بودند و به او چایی یا غذا می دادند. بعضی گفته اند ره گذران به او پول هم می دادند و من خود این را ندیدم، ولی می دیدم که گاهی لات ها و کودکان ول گرد و گدا سربه سرش می گذاشتند و او ناچار به جای دیگری از میدان می رفت.
اسطوره ی تهران بود. همیشه ساکت بود و حرف نمی زد و اگر مسعود بهنود مصاحبه با او را در کاستی منتشر نکرده بود، امروز صدایش را نداشتیم. سپانلو در منظومه ی خانم زمان او را به یاد تهران آورد:
«بدان سرخ پوشی بیندیش
که عمری مرتب به سروقت میعاد می رفت
و معشوق او را چنان کاشت
که اکنون درختی ست برگ و برش سرخ».
و فرشته و سوسن، همان زمان، در ترانه ای از زبان او خواندند:
«تو شهری که تو نیستی، خیابون شده خالی
دیگه هر چی تو دنیاس دارن رنگ خیالی
تو که نیستی منو ویلون تو خیابون ببینی
تو که نیستی منو با این دل داغون ببینی
بی تو غمگینم از این فاصله ی سال و زمونا
تا تو برگردی می شم دود و می رم تو آسمونا
اون نگاه گرم تو یادم نمی ره
بوسه ی بی شرم تو یادم نمی ره. . . ».
فیلمی درباره اش ساختند و گاهی هنوز از زبان پیرمردها و پیرزن ها حرف هایی می توان شنید، ولی کم تر کسی با خود او حرف زده بود. بارها از کنارش گذشتم. با احترام و ترسی آمیخته. ولی خوب نگاهش می کردم. نگاهم می کرد. یقیناً پیرزنی که عمری به انتظار معشوقی ایستاده نگاه پسرکی برایش معنایی نداشت. گاهی، با همان اندیشه های نوجوانی، می خواستم با او حرف بزنم و به او بگویم: "خانم، من به عشق شما احترام می گزارم!" اما می ترسیدم رفتاری پشیمان کننده از او سر بزند.
آخرین باری که دیدمش سال های 60 یا 61 بود و گویا همان سال ها ناگهان یک روز دیگر نیامده بود و دیگر نیامد. اسطوره ی تهران گم شد و دیگر او را هیچ کس ندید. . .
سال هاست که از ناپدیدشدن او گذشته است. اما تهران او را فراموش نخواهد کرد. همان طور که دیگر اسطوره هایش را فراموش نمی کند. شهر مهربانی که دعوت ناشده از دورجاهای ایران به دامنش پناه می آورند و پیشرفت خود را مدیون آن اند، ولی هر روز با صفاتی چون «خراب شده» این مادر مهربان را می آزارند.
تهران اسطوره هایی دارد: تختی، اسطوره ی جوان مردی و پهلوانی؛ زیور جهودِ قابله، اسطوره ی مادر؛ داریوش رفیعی، صدای مستی و عاشقی؛ و بسیاری چهره های فرهنگی و هنری که روزگاری نامشان هر روز از زبان ها شنیده می شد. و یاقوت، بانوی سرخ پوش تهران، اسطوره ی عشق و وفاداری است.
بانوی سرخ پوش اسطوره ی عشق روزگار ما بود. مجنون بانویی که، از بخت بد، نظامی ای نبود تا در منظومه ای جاودانه اش کند.
اما در ایرانِ آینده ی سالم و آزاد و معتدل، می توان یاقوت را بازشناخت. روزی که ایرانیان ایرانِ ملی و معتدلی داشته باشند، می توانیم او را باز پیدا کنیم. بالاخره این زن، هر که بود، اسم و شناس نامه و هویت حقیقی و بستگانی داشت. می توان روز تولدش را یافت و این روز را روز عشق نامید و در آن روز همه ی عاشقان جفت جفت یا یکی یکی با لباسی سرخ در میدان فردوسی جمع شوند و به یاد یاقوت و همه ی عاشقان گم نام و نامدار و به یاد معشوق خود و به حرمت خودِ عشق گل سرخی بر گِردی میدان بنهند. می توان این گونه انسانی فرهنگ سازی کرد.
این سالم ترین اسطوره ای است که از دل همین مردم و کاملاً طبیعی ساخته شده. اسطوره ای نیست که به مردم حقنه کرده باشند و هر روز در چشمشان فروکنند. می توان عکس ها و فیلم های کوتاهی که یاقوت را در آن ها می توان دید همان شب در همان میدان فردوسی نمایش دهند و هر سال مردم تهران با او ملاقات کنند.
از روز و روزگاری می گویم که یقیناً دیگر نیستم تا ببینم. این چندان مهم نیست. خودِ یاقوت هم نیست و نخواهد بود که چنین روزی را که به نام او خواهد بود ببیند. از ایران آینده ای می گویم که اسطوره ها را از بالا به مردم تحمیل نمی کنند و هر چه هست عشق و زیبایی است.
«روزی ما دوباره کبوترهایمان را پیدا خواهیم کرد.
و مهربانی دست زیبایی را خواهد گرفت. . .
و من آن روز را انتظار می کشم
حتی روزی
که دیگر
نباشم».