خوگیری

خوگیری یا عادت کردن ( به انگلیسی: Habituation ) ، نوعی یادگیری ناهمخوان یا غیرتداعی است که در آن جانور یاد می گیرد تا از محرک های دائمی که هیچ سود و زیانی برای او ندارند، صرف نظر کند و به آن ها پاسخی ندهد. [ ۱]
پرندگان که ابتدا از مترسکی که در مزرعه گذاشته شده می ترسند، اگر جای مترسک تغییر نکند، به زودی به آن بی توجه شده و بدون ترس وارد زمین می شوند. این رفتار مثالی از یادگیری از نوع عادی شدن است. [ ۱]
همچنین وقتی حلزون روی صفحهٔ شیشه می خزد، اگر به شیشه ضربه زده شود حیوان به سرعت به داخل صدف خود عقب نشینی می کند و پس از مدتی بیرون آمده و به حرکت خود ادامه می دهد. با ضربهٔ مجدد به داخل صدف می خزد؛ اما این بار سریع تر از بار نخست خارج خواهد شد. واکنش حلزون به همین ترتیب با بی تفاوتی بیش تری توام می شود تا اینکه کلاً دیگر واکنش نداشته باشد. [ ۲]
کِرم نرئیس با نام علمی Hediste diversicolor یک کرم دریایی است که در تونل های خودساخته اش در کف آب های شور زندگی می کند. کرم برای تغذیه باید سر و بندهای جلویی بدنش را از تونل بیرون بیاورد. محرک هایی چون ارتعاش آب، لمس سر کرم و عبور ناگهانی یک سایه از فراز حیوان، موجب می شوند که کرم به سرعت خود را به درون تونل بکشد. سپس کرم ظرف یک دقیقه دوباره از تونل خارج می شود و تغذیه را ادامه می دهد. [ ۲]
کلارک دریافت که اگر هر یک از این محرک ها را در فواصل یک دقیقه تکرار کند، درصد کرم هایی که واکنش پذیری دارند کاهش می یابد؛ تا جایی که دیگر هیچ کدام عکس العمل نشان ندهند. [ ۲]
اگر محرک ها را با فواصل زمانی نزدیک تر اعمال می کرد، عادی شدن سریع تر حاصل می شد. همچنین سرعت عادی شدن به ماهیت محرک مربوط نیز بستگی داشت. نتیجه گیری دیگر کلارک اینکه زایل شدن هر عکس العمل مستقل از عکس العمل های دیگر است؛ بدین معنا که فرایند عادی شدن تا حدود زیادی محرک - ویژه است. [ ۲]
هر تغییر در رفتار که منجر به کاهش واکنش پذیری جانور نسبت به محرک شود، عادی شدن نیست؛ از این جهت برخی فرایندها که ارتباطی با یادگیری ندارند، ممکن است از آنجا که واکنش پذیری جانور را کاهش می دهند، با عادی شدن اشتباه شوند. [ ۲]
برای مثال ممکن است کم شدن واکنش به علت تغییرات انگیزشی یا خستگی ماهیچه ای باشد؛ یا ممکن است تنها سازشی حسی رخ داده باشد. بسیاری از اندام های حسی در برابر تحریکات متوالی نهایتاً از واکنش باز می ایستند. در اینجا یک سازگاری حسی رخ داده که ارتباطی با یادگیری از نوع عادی شدن ندارد؛ زیرا عادی شدن خصلتی مربوط به سیستم اعصاب مرکزی است نه اندام حسی. [ ۲]