[ویکی فقه] چند دریاچه طبیعی در افغانستان در نود کیلومتری مغرب بامیان، با َ۱۲ ْ۳۰ عرض شمالی و َ۳۰ ْ۶۶ طول شرقی می باشد.
این دریاچه ها در بستری از سنگ آهک و گل رس کرتاسه ای در ارتفاع ۹۰۰، ۲ متر از سطح دریا در مسیر رودهای کوچکی واقع اند که از مشرق (سرچشمه های بلخاب) سرازیر می شوند. مسیر این رودها پس از عبور از دره ها، در چند نقطه، به طور طبیعی با سنگ های تراورتن سد می شود. مجموع مساحت این دریاچه ها ۹۸۵، ۵ کیلومتر مربع است. از مشرق به مغرب، هشت واحد دریاچه ای با درجات مختلفی از رسوب، از بستر دریاچه ای خشک و آبگیرهای بسیار کم عمق تا دریاچه های بزرگی به عمق ده ها متر یافت می شود.
نحوه پیدایش تراورتن
سدهای طبیعی در آن جا که بستر رودخانه ها یکباره عمیق شده اند پدید آمده و آن جا که جریان آب خروشان است، تراورتن رسوب کرده است. سازواره های گیاهی (انواع سیانوفیت ، کلروفیت ، خزه ، جلبک و غیره) در ته نشین شدن ترکیبات کلسیمِ حل شده در آب نقش عمده ای دارند. در اینجا هیچ اثری از فعالیت های گرمابی دیده نشده است. تراورتن بندامیر با این تعریف سازگار است : «ته نشست برّیِ دریاچه ایِ چندین عنصر مرکب که بیش از فرایندهای صرفِ شیمیایی، فعالیت زیستی سازواره های گیاهی آن را پدید آورده است» . تشکیل ذخایر تراورتن در مراحل بین دوران های یخبندان شروع شده است (قرائن موجود، بر دو مرحله از یخبندان دوران چهارم دلالت می کند) و تا دوره بعد از یخبندان کنونی ادامه دارد. در این مراحل، مجاری خروج آب، آبراه هایی با شیب تند در سدها حفر کرده اند.
دریاچه ها در دیدگاه عامه
شکوه سدهای طبیعی باعث شده است که منشأ آن ها به معجزه نسبت داده شود؛ بنای آن ها را به علی بن ابی طالب علیه السّلام منسوب کرده اند. نام این سدهای پی درپی و دریاچه هایی که به وجود آورده اند چنین نامیده می شوند: «بند ذوالفقار» (نام شمشیر حضرت علی علیه السّلام)، «بند پودِنَه» (پونه)، «بند پنیر»، «بند خَیْبَت» (سِحْر) (یا هیبت )، «بند قنبر » (غلام خاص علی علیه السّلام) و «بندغلامان». این نامگذاری ها مولود وقایعی افسانه ای است که در دو روایت مشابه و نزدیک به یکدیگر به ما رسیده است (یکی روایت لیچ به نقلِ برنز، دیگری روایت فوشه همچنین آکن و کهزاد). همانطور که برنار اشاره کرده، بعید نیست که فتوحات علی علیه السّلام مفهوم جغرافیایی وسیعتری داشته و بایستی آن ها را اسطوره ای سبب شناختی در زمینه استفاده از رودهای هندوکش در امر آبیاری تلقی کرد. در همین قرن (در۱۳۳۲/۱۹۱۴ به زعم آکن و کهزاد و در ۱۳۲۴/ ۱۹۰۶ به زعم کاسپانی و کاگناچی) زیارتگاه کوچکی به یاد علی علیه السلام در این جا ساخته شده است. مردمان طوایف هزاره این منطقه در دریاچه ها ماهی صید می کنند و از آبشار رودخانه ها برای گرداندن آسیاب های خود استفاده می کنند. پس از ساختمان جاده مسافرتی از بامیان و بنای یک مهمانسرا، منظره فوق العاده این دریاچه های فیروزه ای رنگ در زمینه تقریباً تمام سفید کوهستان های برهنه، کم کم جهانگردان را به خود جلب کرده است.
این دریاچه ها در بستری از سنگ آهک و گل رس کرتاسه ای در ارتفاع ۹۰۰، ۲ متر از سطح دریا در مسیر رودهای کوچکی واقع اند که از مشرق (سرچشمه های بلخاب) سرازیر می شوند. مسیر این رودها پس از عبور از دره ها، در چند نقطه، به طور طبیعی با سنگ های تراورتن سد می شود. مجموع مساحت این دریاچه ها ۹۸۵، ۵ کیلومتر مربع است. از مشرق به مغرب، هشت واحد دریاچه ای با درجات مختلفی از رسوب، از بستر دریاچه ای خشک و آبگیرهای بسیار کم عمق تا دریاچه های بزرگی به عمق ده ها متر یافت می شود.
نحوه پیدایش تراورتن
سدهای طبیعی در آن جا که بستر رودخانه ها یکباره عمیق شده اند پدید آمده و آن جا که جریان آب خروشان است، تراورتن رسوب کرده است. سازواره های گیاهی (انواع سیانوفیت ، کلروفیت ، خزه ، جلبک و غیره) در ته نشین شدن ترکیبات کلسیمِ حل شده در آب نقش عمده ای دارند. در اینجا هیچ اثری از فعالیت های گرمابی دیده نشده است. تراورتن بندامیر با این تعریف سازگار است : «ته نشست برّیِ دریاچه ایِ چندین عنصر مرکب که بیش از فرایندهای صرفِ شیمیایی، فعالیت زیستی سازواره های گیاهی آن را پدید آورده است» . تشکیل ذخایر تراورتن در مراحل بین دوران های یخبندان شروع شده است (قرائن موجود، بر دو مرحله از یخبندان دوران چهارم دلالت می کند) و تا دوره بعد از یخبندان کنونی ادامه دارد. در این مراحل، مجاری خروج آب، آبراه هایی با شیب تند در سدها حفر کرده اند.
دریاچه ها در دیدگاه عامه
شکوه سدهای طبیعی باعث شده است که منشأ آن ها به معجزه نسبت داده شود؛ بنای آن ها را به علی بن ابی طالب علیه السّلام منسوب کرده اند. نام این سدهای پی درپی و دریاچه هایی که به وجود آورده اند چنین نامیده می شوند: «بند ذوالفقار» (نام شمشیر حضرت علی علیه السّلام)، «بند پودِنَه» (پونه)، «بند پنیر»، «بند خَیْبَت» (سِحْر) (یا هیبت )، «بند قنبر » (غلام خاص علی علیه السّلام) و «بندغلامان». این نامگذاری ها مولود وقایعی افسانه ای است که در دو روایت مشابه و نزدیک به یکدیگر به ما رسیده است (یکی روایت لیچ به نقلِ برنز، دیگری روایت فوشه همچنین آکن و کهزاد). همانطور که برنار اشاره کرده، بعید نیست که فتوحات علی علیه السّلام مفهوم جغرافیایی وسیعتری داشته و بایستی آن ها را اسطوره ای سبب شناختی در زمینه استفاده از رودهای هندوکش در امر آبیاری تلقی کرد. در همین قرن (در۱۳۳۲/۱۹۱۴ به زعم آکن و کهزاد و در ۱۳۲۴/ ۱۹۰۶ به زعم کاسپانی و کاگناچی) زیارتگاه کوچکی به یاد علی علیه السلام در این جا ساخته شده است. مردمان طوایف هزاره این منطقه در دریاچه ها ماهی صید می کنند و از آبشار رودخانه ها برای گرداندن آسیاب های خود استفاده می کنند. پس از ساختمان جاده مسافرتی از بامیان و بنای یک مهمانسرا، منظره فوق العاده این دریاچه های فیروزه ای رنگ در زمینه تقریباً تمام سفید کوهستان های برهنه، کم کم جهانگردان را به خود جلب کرده است.
wikifeqh: دریاچه_بندامیر