دیدانوزین

دیدانوزین ( انگلیسی: Didanosine ) ( ddI, DDI ) ( با نام تجاری Videx ) دارویی است که برای درمان ایدز به کار می رود. این دارو در ترکیب با سایر داروها به عنوان بخشی از درمان ضدرتروویروسی بسیار فعال ( HAART ) استفاده می شود. این دارو از دسته مهارکننده های ترانس کریپتاز معکوس است. [ ۱]
این دارو نخستین بار در سال ۱۹۷۵ معرفی شد و برای استفاده در ایالات متحده آمریکا در سال ۱۹۹۱ تایید شد. [ ۲]
شایع ترین عوارض جانبی دیدانوزین اسهال، تهوع، استفراغ، درد شکم، تب، سردرد و بثورات پوستی است. [ ۳] نوروپاتی محیطی در ۲۱ تا ۲۶ درصد از شرکت کنندگان در کارآزمایی های بالینی دیدانوزین رخ داد. [ ۴]
پانکراتیت به ندرت دیده می شود اما باعث مرگ و میر گاه به گاه شده است و وضعیت هشدار دارد. سایر عوارض جانبی جدی گزارش شده شامل تغییرات شبکیه، نوریت بینایی و تغییرات در عملکرد کبد است. خطر برخی از این عوارض جانبی جدی با نوشیدن الکل افزایش می یابد.
در فوریه ۲۰۱۰، سازمان غذا و داروی ایالات متحده آمریکا بیانیه ای صادر کرد مبنی بر اینکه بیمارانی که از دیدانوزین ( Videx ) استفاده می کنند در معرض خطر ابتلا به یک اختلال کبدی نادر اما بالقوه کشنده، فشار خون پورتال غیر سیروتیک هستند. [ ۵]
تداخل قابل توجهی از این دارو با آلوپورینول ثبت شده است و باید از مصرف این داروها با هم اجتناب شود. نشان داده شده است که کاهش سطح پلاسمایی ایندیناویر و دلاویردین در صورت تجویز همزمان با دیدانوزین رخ می دهد. این داروها باید در زمان های گوناگون تجویز شوند. [ ۶] کتوکونازول، ایتراکونازول، سیپروفلوکساسین به دلیل تداخل با عامل بافر باید در زمان متفاوتی از دیدانوزین تجویز شود. تجویز با داروهایی با سمیت همپوشانی مانند زال سیتابین و استاوودین توصیه نمی شود. الکل می تواند سمیت دیدانوزین را تشدید کند و اجتناب از نوشیدن الکل در حین مصرف دیدانوزین توصیه می شود.
مقاومت دارویی نسبت به دیدانوزین ایجاد می شود، اگرچه کندتر از زیدوودین ( ZDV ) است. شایع ترین جهش دیده شده در درون بدن L74V در ژن pol ویروسی است که به زال سیتابین مقاومت متقاطع می دهد. سایر جهش های مشاهده شده عبارتند از K65R و M184V. [ ۷]
دیدانوزین ( ddI ) یک آنالوگ نوکلئوزیدی آدنوزین است که با سایر آنالوگ های نوکلئوزیدی متفاوت است، زیرا هیچ یک از پایه های منظم را ندارد، در عوض هیپوگزانتین به حلقه قند متصل است. در درون سلول، ddI توسط آنزیم های سلولی به متابولیت فعال دی اکسی آدنوزین تری فسفات، ddATP فسفریله می شود. مانند سایر آنالوگ های نوکلئوزید ضد HIV، با ترکیب شدن به عنوان یک پایان دهنده زنجیره عمل می کند و با رقابت با dATP طبیعی، رونوشت معکوس ویروسی را مهار می کند. [ ۸]