راه اصیل هشتگانه

راه شریفه هشتگانه ( به سانسکریت: āryāṣṭāṅgamārga ) از اصول اصلی آموزه های بودا است. این راه به باور بوداییان راه رها شدن از رنج ( dukkha ) و رسیدن به بیداری روحی است.
راه شریفه هشتگانه که نسخهٔ تجویز انسان روشن ضمیر ( بودا ) برای درمان رنج هایی است که همه موجودات دچار آن هستند، خود به سه قسمت دسته بندی می شود: اخلاق مندی ( سیلا ) ، تمرکز ذهن ( سَمادی ) و خرد ( پانیا ) . این سه مفهوم هستهٔ تمرین های معنوی بودا را می سازند.
هشت جزء این راه که در این سه قسمت قرار می گیرند عبارت اند از: دیدگاه درست، نیت درست، گفتار درست، کردار درست، معاش درست، کوشش درست، اندیشه درست، و تمرکز درست.
راه رهایی از رنج در این هشت چیز خلاصه می شود:
بخش آخر راه هشت گانه، یعنی جهان بینی درست و پندار درست، تشکیل دهندهٔ بینش ( پرگیا ) است. رسیدن به بینش یا به عبارتی حکمت اعلاء، در بوداگرایی به معنی یافتن دسترسی مستقیم به واقعیت نهفته در پشت چیزها و یافتن بینشی فراسوی هرگونه شناخت است. این گام پس از گام های درست کاری و یکدِلگی می آید و نتیجهٔ یک درون پویی ویژهٔ بودایی است. جهان بینی درست، همان درک کامل چهار حقیقت شریف و پندار درست، همان مهرورزی و عشق است که ذهن را از شهوت، بدخواهی و ددمنشی می پالاید. این ها راه را برای رسیدن به بینش فراشناخت هموار می سازند. [ نیازمند منبع]
اخلاق مندی که در راه هشت گانه به گونهٔ گفتار درست، کردار درست و معاش درست آمده، دستورهایی اخلاقی مانند خودداری از کشتن و دروغگویی را در بر می گیرد. یک بخش از درست کاری در بوداگرایی، مربوط به دهش ( دانا ) می شود. این دهش تنها به مواردی مانند صدقه دادن و سخاوت مندی محدود نمی شود و معنی مشخص دینی دارد؛ یعنی تأمین نیازمندی های روزانه سانگها ( جامعه راهبان بودایی ) . اعضاء سانگها نیز به نوبه خود به دهش می پردازند. دهش آنها، بالاترین دهش ها یعنی آموزش آیین بودا ( دارما ) است. [ نیازمند منبع]
مفهوم دوم راه هشت گانه یعنی دل را یک دله کردن یا کار کردن بر روی تمرکز است که سه بخش کوشش درست، توجه درست و تمرکز درست را در بر می گیرد. در این مرحله تمرکز شدیدی دست می دهد که در آن اندیشنده، با موضوع اندیشه یکی می شود. این پدیده، شهود و رسیدن به فراشناخت نیست، بلکه یک پدیدهٔ روانی است. این کار از راه یوگا و درون پویی انجام می گیرد. بوداگرایی همانند دیگر کیش های هندی، ذهن را ابزار بنیادین رهایی می داند و بر ورزیدگی درست ذهن تأکید می کند. آماج کوشش درست، یکپارچگی ذهنی و جلوگیری از پراکندگی اندیشه است. توجه درست، باعث آگاهی از احساسات و آگاهی از کنش های بدن و ذهن می شود. این تمرینات سرانجام ما را به تمرکز درست می رساند که رسیدن به حالات گوناگون آگاهی های خلسه آمیز در حین درون پویی ( مراقبه ) است و با آزمودن خشنودی بزرگی همراه است. رسیدن به این حالات را درون نگری ( دیانا ) می نامند. [ نیازمند منبع]