رضا اشفته

�سرگذشت نمایش در ایران� روانه کتابفروشی ها شد
رضا آشفته به خبرگزاری کتاب ایران ( ایبنا ) ، گفت: این کتاب در ادامه مجموعه �فرهنگ و تمدن ایرانی� نشر افق منتشر شده است. این مجموعه در سال 1386 شروع شد، اما من قبل از آن هم مطالعاتی را برای نگارش کتابی با این موضوع شروع کرده و یادداشت هایی برداشته بودم.
وی افزود: بنا بر طرح نشر افق این مجموعه قرار است برای کودکان و نوجوانان باشد. بنابراین زبان کتاب، یک زبان قصه گوست، با روایتی که تاکید زیادی بر اسم ها و منابع ندارد و صرفا شرح حال نمایش در دوره های مختلف تاریخی است.
این روزنامه گار و خبرنگار حوزه تئاتر در ادامه گفت: دو فصل نخست کتاب اشاراتی به نمایش ایرانی در پیش از ورود اسلام دارد، اما از فصل سوم به بعد مطالب به سمت ورود نمایش یونانی به ایران و چگونگی شکل گیری و نضج آن و همچنین معرفی اجراهای مهم تئاتر می پردازد.
آشفته گفت: همچنین در این کتاب به طور مفصل به تاثیر مشروطه بر جریان های تئاتری در ایران پرداخته می شود. مباحث در ادامه به دوره پهلوی و جریان نمایش در این دوران و همین طور تاثیر انقلاب اسلامی ایران و جنگ هشت ساله تحمیلی بر هنر نمایش، می رسد. در بخش های پایانی نیز تئاتر ایران در پس از جنگ تحمیلی بررسی می شود.
نویسنده کتاب �سرگذشت نمایش در ایران� گفت: تمام دوره ها و اتفاقات تئاتری و همین طور تمام فراز و نشیب های تاریخ نمایش در ایران در این کتاب بیان شده است. همچنین تلاش من بر این بود که از حاشیه ها پرهیز کنم و نگاه من بیشتر بر مستندات تاریخی استوار باشد.
این محقق و پژوهشگر نمایش ایرانی، در ادامه با اشاره به این که نگارش کتاب در سال 1388 به پایان رسید، گفت: دشواری نگارش کتاب در متفاوت بودن آن بود، چرا که نباید بر جنبه های پژوهشی کتاب تاکید می شد. شاید اگر قرار بود که کتاب برای بزرگسالان و با یک زبان پژوهشی نوشته می شد، روند نگارش آن ساده تر می بود.
وی افزود: در کتاب به اتفاقات معاصر تئاتر ایران صرفا اشاره ای گذرا شده است و این مساله به خاطر این است که به هر حال باید چند سالی بگذرد تا بتوان درباره هنر معاصر بحث کرد.
آشفته در پایان به کتاب های جدید خود اشاره کرد و گفت: در مورد دراماتورژی و بازیگری پژوهش هایی انجام داده ام که در آینده ای نزدیک منتشر خواهند شد. همچنین قصد دارم نقدها، گزارش ها و مصاحبه هایی را که به عنوان روزنامه نگار و خبرنگار حوزه تئاتر از من منتشر شده، در یک کتاب منتشر کنم. این کتاب برای مخاطبانی که قصد دارند درباره گزارش نویسی هنری اطلاعاتی کسب کنند، بسیار مفید خواهد بود.
�سرگذشت نمایش در ایران� جلد چهارم از مجموعه فرهنگ و تمدن ایرانی نشر افق است، که با قلم رضا آشفته در 128 صفحه و بهای چهار هزار و 800 تومان منتشر شده است.

رضا آشفته شاعر و منتقدتئاتر به خبرگزاری کتاب ایران ( ایبنا ) ، گفت: سال 77 بود که به فرهنگ خاور دور علاقمند شدم و درباره شعر ژاپن مطالعه کردم و با تاثیر ناخودآگاه شروع به شعر گفتن کردم.
وی با اشاره به اینکه کتاب" یک پنچ شنبه بی تو" شامل مجموعه شعر کوتاه و هایکو است، گفت: تصمیم دارم برگزیده گفت و گو و نقدهای تئاتر که در سال 80تا 86 در مجله و روزنامه های مختلف به چاپ رسانده ام را جمع آوری کنم و در قالب دو کتاب به چاپ برسانم.
آشفته ادامه داد:یک مجموعه شعر کوتاه شامل من رویا می بینم، نبودی در آسمان آبی خیالم پرواز کنی و رقص نیستان همراه با یک منظومه بلند به نام خم ابرویت نازک اندیش جانم را آماده چاپ دارم .
وی در پایان با اشاره به اینکه منظومه خم ابرویت نازک اندیش جانم برپایه تفکرات شیخ اشراق شکل گرفته است، گفت:مشغول نوشتن منظومه بلند قاضی القضات همدانی هستم. این منظومه مکمل منظومه خم ابرویت نازک اندیش جانم است و شامل سه اپیزود از شهدای بزرگ عرفان ، حلاج، شیخ اشراق و قاضی القضات است.
کتاب" یک پنج شنبه بی تو" در انتشارات آوای کلار به چاپ رسیده است.

رضا آشفته معتقد است هنر تئاتر بهترین وسیله برای بازنمایی و بازآفرینی داشته های خرد و کلان فرهنگی است و انسان با فراگیری و یادآوری داشته هایش به آرامش خواهد رسید.
مهرانگیز قهرمانی: نمایش �سنجابهای شنگول و منگول� همان طوری که از نامش پیداست، دربارۀ روایت های چندگانه از قصۀ بزبزقندی است که در آن مادر سنجاب ها آنها را برای دو کودکش سنجاب و منجاب در میان می گذارد؛ با این هدف که مفهوم مراقب بودن برایشان جا افتاده باشد. رضا آشفته، منتقد و پژوهشگر تئاتر در مقام نویسنده و کارگردان این نمایش را هر شب ساعت 19 در تالار محراب واقع در چهار راه سپه تقاطع امام خمینی و ولیعصر اجرا می کند. در این نمایش علی حسینی، میثم کیانی، صفورا خوش طینت، مهسا فتحی پور، سحر هنرور، پرنیان حسین زاده و امیرعلی دانش بازی می کنند. همچنین سعیده آجربندیان ( طراح گریم ) ، اکبر مهماندوست ( تهیه کننده ) ، زهرا شایانفر ( روابط عمومی ) ، سحر هنرور ( طراح لباس ) ، رضا صابر، سعید مهاجر و رضا کوچکی ( گروه موسیقی ) ، تکین قاضی زاده، ناهید صباغ و مجتبا نظری ( دستیاران کارگردان ) و. . . همکاری می کنند. با او درباره چند و چون تئاتر کودک و نوجوان و نمایش سنجابهای شنگول و منگول گفت و گو کرده ایم:
تعریف و نگاه شما به عنوان منتقد از تئاتر کودک و نوجوان ایده آل و درست چیست؟
تئاتر کودک و نوجوان به معنای حقیقی اش دربرگیرنده همان قواعد تئاتر بزرگسال است اما با این توجیه که با ذهن و روان مخاطب این سنین هم همخوانی داشته باشد و از حوصلۀ آنان بیرون نباشد. یعنی طوری پردازش شده باشد که با این مخاطب ارتباط بگیرد و برایش قابل فهم و درک باشد. بنابراین فرقی نمی کند که تئاتر به معنای ارسطویی، یا بنا بر قواعد شرقی و ایرانی یا همان تئاتر روایی بخواهیم برایشان کار کنیم اما بیان و زبان ساده تر و روانتر است که منجر به ارتباط با کودک و نوجوان خواهد شد و در آن هر چه زبان بدن و پویایی بیان تخیلی - فانتزی باشد به ارتباط بهتر و بادوامتر هم منجر می شود.
فضای امروز تئاتر ما تا چه اندازه با این نقطه ایده آل فاصله دارد؟
نمی شود گفت که فاصلۀ تئاتر امروز با تئاتر ایده آل بسیار است، چون بسیاری از هنرمندان این حوزه تحصیلکرده تئاتر هستند و با فرآیند درست نوشتار در متن و اجرا آشنا هستند، اما برخی خواسته یا ناخواسته و بنابر اشتباه و انحراف مسیر را کج کرده اند و آگاهانه به بیراهه می روند. اینان هدفشان فقط و فقط گیشه است و هیچ راهی هم ساده تر از این نیست که قواعد بازی را کنار بگذاریم و دم دستی ترین اتفاقات ودیالوگها را که صرفا می خنداند برگزینیم، این دیگر نه اسمش تئاتر است و نه جز سرگرمی وجهۀ دیگری دارد. این دقیقا همان جُنگ است که ما را نه لبریز می کند از نکته هایی و نه دوام و بقا و تاثیری را به همراه دارد. در اینجا فقط یک ساعت و در زمان اجرا حال تماشاگر خوب است چون فقط و فقط دارد می خندد. این خنده هم گاهی نیاز است اما باید به کودک و نوجوان بیاموزیم که دنیا فقط محل خندیدن و سرگرم شدن است و علاوه بر آن نیازمند فهم و ادراک است و اگر نمایشی این حظ معنایی را در خود داشته باشد، آنگاه به مطلوب نزدیکتریم.
مهمترین آسیب هایی که تئاتر کودک و نوجوان به خصوص در حیطه محتوا و متن با آنها روبه رو چیست؟
نبودن اندیشه و پرهیز از چهارچوب و نیاوردن نوآوری و نداشتن خلاقیت شاید عمده ترین مشکلات ما در حوزۀ متن و نمایشنامه برای کودکان و نوجوانان باشد. فردی که دغدغۀ کار کودک و نوجوان دارد باید به لحاظ روحی و روانی اشراف بر نیازمندی های این گروه سنی داشته باشد. باید بداند که مشکلات و دغدغه ها و مسائل و مصائب کودکان و نوجوانان و حتا خردسالان چیست آنگاه با تفکیک این گروههای سنی که بر حسب رشد این نیازها هم رنگ عوض می کند، دست به قلم ببرد. اندیشه همین طرح موضوع و پرسش کردن است و این آگاهی است که مسیر متن را جهت دار و هدف دار و به اصطلاح صاحب نگاه و اندیشه خواهد کرد. دومین نکته این است که برخی نویسندگان هنوز فرآیند درست نوشتار را نیاموخته اند و بر تکنیک های نوشتاری بر هر مبنای رایج و کارآزموده شده تسلط ندارند. در نهایت این متن باید در پوشش تکنیک های ارسطویی یا الگوهای ایرانی که روایی و کشف و شهودی است، نوشته شده باشد. اگر از این قواعد قرار است تخطی شود باید نگاه نوآورانه در آن با ظرایف قابل قبول جایگزین شده باشد که این مسیر را بسیار سخت تر می کند اما شدنی است. خلاقیت هم توجه ویژه به بازتاب ناخودآگاه جمعی و فردی هنرمند دارد که بتواند ما را با تازگی ها و طراواتی غیرقابل پیش بینی در دنیای متن مواجه گرداند. این دیگر کشف و زیبایی شناسی خاصی را می طلبد که اگر هنرمندی از آن برخوردار باشد در جهان پذیرفتنی تر ازدیگران خواهد شد به دلیل آنکه برخوردار از نکات قابل تامل و درنگی است که کمتر کسی به این مرزهای شگفتی ساز پا خواهد نهاد.
آیا راهکارهای کاربردی برای رفع این مسئله وجود دارد؟
باید کار کودک و نوجوان که پایه ای ترین سن را برای بلد شدن و کارآزمودگی دارند، کمی سخت تر و تخصصی تر شود. در این سن کودک و نوجوان هنور اراده و تصمیمی برای گزینش کردن ندارد و هنوز تحت سیطرۀ جهان بزرگترهاست و برای پرهیز از ناملایمات و آموزش های اشتباه و گمراه کننده باید کسانی که با روشنگری و دانش می خواهند و می توانند در این عرصه فعالیت کنند به کار گرفته شوند. برای تخصصی شدن باید رشتۀ تئاتر کودک و نوجوان راه اندازی شود که گویا چنین تصمیم در خوری در دانشگاه تهران در حال روی دادن است. نویسنده و کارگردان تئاتر کودک و نوجوان به لحاظ روان شناسی، علوم تربیتی و نگاه جامعه شناسی افزون بر عناصر فنی و نگاه زیبایی شناسانه نیازمند شناخت است و این شناخت با گذراندن دوره ها و مواد درسی مورد نیاز میسر خواهد شد. باری به هر جهت شدن، ویرانگر است و ما را نه به جایی می رساند و حتا در جا زدن هم نیست و گاهی پسرفت است چون ضرر و زیان هایی دارد که جبران کردنش گاهی نشدنی است. کودک و نوجوان نباید در معرض تماشای هر وضعیت مبهم و منحرفی قرار بگیرد و افرادی که این را بدانند و تحت تعلیم قرار گرفته باشند، به راحتی آن را ممکن خواهند کرد.
نیاز مخاطب امروز در این روند در چه جایگاهی قرار دارد؟
نیاز مخاطب امروز زمانی برآورده می شود که متولیان فرهنگی کشور همانند آموزش و پرورش، آموزش عالی و وزارت فرهنگ بتوانند با سیاستگذاری و حمایت های معنوی و مادی برنامه ریزی کنند و از گروههای متخصص و مجرب حمایت کنند و در اختیارشان امکانات سخت افزاری قرار دهند که با تمرین و اجرا این نیازها به درستی مرتفع شود. در حال حاضر آن طور که باید و شاید به لحاظ کمّی و کیفی تولیدات در خور تامل و چشمگیری تولید نمی شود و هرازگاهی استثنائاتی هست که بدون امر واقع و قاعده مند نمی توان به این روشنای هرازگاهی چشم امید بست.
بنابراین نیاز مخاطب هنوز از جایگاه معتبری برخوردار نیست در حالیکه جمعیت ایران جوان است و اکثریت آن در همین دوره های کودکی، نوجوانی و جوانی به سر می برند و از این روی، به ناچار باید به فکر تولید تئاتر برای کودکان و نوجوانان بود و هم اینکه به محتوا و شکلش هم اهمیت داد چون بدون برخورداری از اصول و قواعد و رعایت نکردن چهارچوبها نمی توان به آیندۀ این مسیر چندان هم خوشبین بود.
با توجه به گسترش و ارتقا تکنولوژی آیا نمایش های کودک و نوجوان می تواند پاسخگوی نیاز این مخاطب خاص تئاتر باشد؟
تکنولوژی هم بازنمود جهان مدرن است و تئاتر هم می تواند تکنولوژی را در خدمت بگیرد. هیچ نوع دشمنی و تضادی بین تئاتر و تکنولوژی وجود ندارد. تئاتر به عنوان هنری کهن همچنان آمادگی و پتانسیل رشد و شکوفایی و به روز شدن را دارد. بنابراین نیاز است که تکنولوژی را بشناسیم و از آن هراسی نداشته باشیم، و در صورت امکات و ضرورت آن را به خدمت بگیریم. اینکه ذهن و روان آدمی در جهان مدرن دچار تحولاتی است، این هم به قاعدۀ بهره مندی از تئاتر قابل توجه و عنایت است. گاهی می شود از راه تئاتر با پستی ها و چرک تابی های زمانه که شاید بازتاب استفاده از تکنولوژی هم هست، جنگید؛ با این هدف که بشود اصالت های انسانی را نگهداری کرد و از نفوذ بلامنازع تکنولوژی در جریان زندگی و آسیب های احتمالی اش پیشگیری کرد.
آیا شما دلیل خاصی داشته که در روند نوشتن متن و اجرای �سنجابهای شنگول و منگول� از نمایش های ایرانی بهره مند شدید؟
بله، تنها دلیلش ایرانی بودن ماست. ما باید از کودکی تاکید ویژه ای بر هویت مستقل خود داشته باشیم. انسان بدون هویت و شناسنامه دچار سرگشتگی خواهد شد و این در درازمدت بسیار خطرناک است. هر انسانی به دلیل حضور در هر اقلیم و جغرافیایی از تاریخ و فرهنگ و زبان و تبار و آیین و اسطوره هایی برخوردار است و هنر تئاتر بهترین وسیله برای بازنمایی و بازآفرینی این داشته های خرد و کلان فرهنگی است و انسان در فراگیری و یادآوری داشته هایش به آرامش خواهد رسید. انسان به تعبیر درست تر با اتکای به همین رازورمزهای وجودی و اصالت هایش است که به استقرار شخصیت رهنمون خواهد شد. به همین دلیل در نوشتار از تکنیک های تئاتر شرقی و ایرانی که مبتنی بر تئاتر روایی و اپیک است، استفاده کرده ایم و در زمان اجرا نیز نقالی و پرده خوانی و سیاه بازی و خیمه شب بازی و تعزیه و تقلید و غیره در خدمت اجرا واقع شده اند. هدف تنوع تکنیکی است و بازنمایی آن در فرصتی یک ساعته است که ما را با جهانی رنگارنگ مواجه خواهد کرد. حتا خود قصه هم روایت های چند گانۀ بزبز قندی یا قصۀ شنگول و منگول و حبۀ انگور است و با بازآفرینی آن در وضعیتی امروزی تر ما تاکیدی جانانه بر کشف خود در ابعاد گسترده تر انسانی خواهیم کرد.
ما شما را در مقام منتقد تئاتر می شناسیم چگونه است که به کار کودک مشغول شده اید؟
من سالهاست که دغدغه ام تئاتر و به ویژه تئاتر کودک است و مثل هر شهروندی از مهدکودک با تئاتر آشنا بوده ام و تئاتر هم کار کرده ام و حتا در دوران سرباز معلمی دو سال با بچه های مدارس تئاتر کار کرده ام و بعدها به دانشکده سینما تئاتر پا گذاشته ام و قضایای مرتبط با تئاتر خلاق را با وجوه علمی و پژوهشی درآمیخته ام و در مدارس تهران همین آموخته ها را به دانش آموزانی تدریس کرده ام. از سال 92 تصمیم جدی گرفتم که به سمت اجرای عمومی بیایم و در قالب چند کارگاه تعدادی هنرجو را تعلیم داده ام و در نهایت موفق شده ام که نمایش هایی را برای اجرای عمومی آماده کنم.
در نبودن حمایت ها کار کودک کردن چگونه است؟
بسیار سخت است! تئاتر هنری سنگین و هزینه بر است و باید حمایتهایی باشد که هم هزینه ها جبران شود و هم گروه بتواند به واسطۀ کار کردن ارتزاق کند که بتواند در درازمدت دوام بیاوریم برای ادامه دادن این راه. . . ما برای سنجابهای شنگول و منگول یک ریال کمک دریافت نکرده ایم و اکنون در تابستان و ماه مبارک رمضان به دلیل روزه گرفتن مربیان مهدکودک ها و گرمای این روزها نتوانسته ایم تماشاگر به قاعده داشته باشیم اما هنوز هم ناامید نیستیم اما این شرایط مطلوبی برای کار کردن نیست. گروههای متخصص برای نمایش کودک و نوجوان نیازمند حمایت مادی هستند که برای تضمین گیشه دچار افسارگسیختگی نشوند و تن به هر ابتذال و انحطاطی ندهند چون بچه ها تصمیم و اراده ای برای مواجهه با هر جنس بنجل و نامرغوبی ندارند.
باز هم برای بچه ها کار تئاتر انجام می دهید؟
انگار سرنوشت همین است که آنچه دغدغه ام بوده به طور پیوسته اجرایی کنم. حس می کنم علاقۀ شدیدی به بچه ها دارم و انگار دلم این روزها برای آنها می تپد. آنها هم با دیدن سنجابهای شنگول و منگول و تایید و پذیرفتن آن مرا مجاب کرده اند همچنان در کنارشان باشم و برایشان کار کنم. در این راه هم گروهی های نازنینی هم دارم که قرار است همراهم باشند که بهتر و بیشتر بتوانیم برای بچه ها کار کنیم.
تاریخ انتشار: دوشنبه ۸ تیر ۱۳۹۴ دوشنبه ۸ تیر ۱۳۹۴ ۹:۱۶ | شناسه مطلب: 47289

اولین داستانش در سال 1371 در روزنامه اطلاعات چاپ شد و پس از آن داستان هایی را در توس، ری و . . . منتشر کرد.
از سال 1374 وارد دانشکده سینما تئاتر شد و ادبیات نمایشی خواند . در این سالها موفق به نگارش نمایش نامه های ماهی، پرتقال آبی، ته مانده لبخندی برای پاییز، یلداترین شب زرین تاج، پنجره ای به رنگ آبی، مارمولک، عصر آدمکش ها، 25 1 روش خودکشی، به رنگ خون و . . . شد که تعدادی از آنها را خود کارگردانی کرد .
او هم اینک هم به عنوان نمایش نامه نویس فعالیت دارد و امیدوار است که روزی آخرین آثارش تحت عنوان " وقتی خروس قوقولو قوقولو می کنه، قوقولو قوقولو می کنه "، " شاشیدن در بعداز ظهر داغ " ، " از اسب خبری نیست " ، " تردید در دایره سرخ "، " در"، " سگ من "، " اتاق زرد "، " بازی با کلمات "، " مسیح اجباری "، " سکوت در نوشگاه قهوه "، " بلندپرواز "، " شط خون "، هپروت یک مرد تنها در جاده مه آلود "، " بهتر است تو خودت باشی "، " ماهیگیرهای خندان پشت به غروب رودخانه "، " روی خط سرخ "، و . . . در صحنه اجرا شوند .