سلطان ابراهیم

سلطان ابراهیم، نام یک امام زاده که در استان خوزستان واقع شده است. امام زاده ابراهیم در دامنه کوهی بزرگ با ۲۲۰۰ متر ارتفاع، مدفون می باشند. و دور تا دور این امامزاده مملو از جنگل های بلوط و مناظر دل انگیز است همچنین چشمه ای از این کوه جاری می باشد که معروف به چشمه امام زاده است و آب آن از دامنه جنوبی کوه به دره کارتا و در قسمت غربی به کارون منتهی می گردد. [ ۱]
این بنا دارای خصوصیاتی است که ما را در تاریخ گذاری نسبی یاری می دهد. این بنا دارای نقشه L می باشد و متشکل از دو بارگاه یعنی بقعه سلطان ابراهیم و شرف الدین می باشد. بنای بقعه اصلی سلطان ابراهیم شامل دو بخش اتاق ورودی وگنبد خانه می باشد. گنبد بنا از نوع گنبدهای یک پوشش مخروطی یا رک بوده که در مورد سابقه ساخت این نوع گنبدها دکتر پیرنیا می گوید: این نوع گنبد را باید ناشی از شرایط اقلیمی ایران دانست. چون این پوشش در برابر آسیب باران های متوالی عملکردی بهتر نسبت به سایر گنبدها دارد. سلسله های آل زیار و آل بویه جزء اولین دولت های ایرانی پس از اسلام بودندکه در شمال به اقتدار رسیدند و با توسعه دولت های ذکر شده، معماران مشهور معماری قدیم ایران به خصوص گنبد رک یا همان مخروطی را در ری، اصفهان و فارس رایج کردند. به طور کلی این نوع گنبد در ردیف گنبدهای ارچین می باشد، گرچه از نظر نمای ظاهری همچون سایر گنبدهای مخروطی و رک مضرس نمی باشد و فاقد رج های پلکانی است، اما در زیر مجموعه گنبدهای هرمی قرار می گیرد. نمونه های مشابهی در این منطقه وجود دارد مانند بقعه چهل تنان در روستای چهل تنان از بخش دهدز که دارای گنبد کله قندی ساده و بدون مضرس می باشد. بقعه سید صالح در مرغا، بقعه شاه رودبند در نوترکی که بقعه سید صالح دارای گنبد مضرسی چهارده رج بوده، شاه رودبند نیز به شکل هرمی هشت ضلعی و در هشت رج می باشد. در بیان این مساله که این بنا از ابتدا به همین صورت بوده و در یک زمان واحد به شکل یک پارچه ساخته شده است یا خیر، هیچ گونه دلیل و مدرکی در دست نیست و به گفته معمران که می گویند بنا از ابتدا به همین شکل ساخته شده است، نمی توان استناد نمود. در این بقعه با اتاق ورودی مواجه می شویم که از نوآوری های قرون 5 و 6 هجری می باشد و البته این پدیده را در امامزاده های دیگر منطقه ملاحظه می کنیم. نکته جالب توجه در مورد بناها به خصوص سلطان ابراهیم این است که درون اتاق های ورودی، طاقچه ها، دیوارها و کف آن ها به سنگ قبرهای قدیمی بر می خوریم که بر روی برخی از آن ها تاریخ 1130 هجری قمری حک شده است. این قبور متعلق به متولیان و سادات منطقه است که بعد از فوت به حرمت جد ایشان و با توجه به تولیت آنان نسبت به این آستان، در نزدیک ترین مکان به این بقعه دفن شده اند. شاید بتوان با توجه به قدمت این قبور و طرز قرار گرفتن آن ها و فضای اندک پیرامون این سنگ ها چنین گفت که این بخش از بنا یعنی اتاق های ورودی پس از بنا ساخته و بعدها و به تدریج به گنبدخانه اضافه شده اند و همزمان با گنبدخانه بنا نشده اند. توصیف کلی بقعه متبرکه امامزاده سلطان ابراهیم ( علیه السلام ) این بنا فاقد هرگونه کتیبه نوشته ای در مورد تاریخ ساخت، سازنده بنا و یا هویت شخص دفن شده می باشد. بنا بر گفته متولیان این آستان، شجره نامه ای از سلطان ابراهیم موجود بوده که امروزه اثری از آن نیست. و طبق گفته آنان که نسل اندر نسل تولیت این بقعه را بر عهده داشته اند. این بقعه متشکل از دو گنبد خانه و اتاق های ورودی است که هر یک به یکدیگر راه دارند، بنای اصلی و بزرگ متعلق به سلطان ابراهیم است و در قسمت پشت بنا آرامگاه امامزاده شرف الدین که کوچک تر نیز می باشد، قرار دارد. نقشه بنا بر اصول و ساختار اولیه یعنی متشکل از سنگ و ملاط گچ استوار بوده که فاقد نماسازی می باشد. این بنا شامل دو بخش می باشد: گنبد خانه اصلی که متعلق به سلطان ابراهیم است و گنبد خانه جانبی آن مربوط به شرف الدین است و مقابل هر یک اتاق ورودی قرار دارد که این اتاق ها به یکدیگر مرتبط می باشند. بنای سلطان ابراهیم بر نقشه L شکل ساخته شده است. این بنا دارای دو گنبد رک ( مخروطی ) یک پوش می باشد. که شامل گنبد خانه اصلی یا امامزاده سلطان ابراهیم و گنبد خانه کوچک تر است که متعلق به شرف الدین می باشد. بنا از چهار فضا یعنی دو گنبد خانه و اتاق های ورودی مقابل هر یک تشکیل شده است که فضای ارتباطی با این دو گنبد خانه از طریق درهای ضلع شمالی و جنوبی اتاق های ورودی میسر می گردد. البته در گنبد خانه کوچک تر که جنب گنبد خانه اصلی یا سلطان ابراهیم می باشد، دری مجزا وجود دارد که عملا ارتباط مستقیم این قسمت را با فضای بیرون بنا بر قرار می سازد که امروزه از آن استفاده نمی شود.