سیاه مشق

سیاه مشق یکی از رشته های خوش نویسی ایرانی است که در آن خوشنویس با نوشتن برخی حروف، کلمات و جملات به صورت تکراری یا متقاطع، کمپوزیسیون ویژهٔ خود را خلق می کند. در سیاه مشق ایجاد یک فضای منحصر به فرد برای هنرمند بیش تر از انتقال مفهوم شعر یا جمله نگارش شده اهمیت دارد. [ ۱]
نگارش به این سبک در ابتدا به دلیل تمرین خوشنویسی، کمبود کاغذ و لزوم استفاده از تمام نقاط صفحه در تمرینات بوده است. [ ۲] نوشته ها و تمرینات استادان در یک برههٔ زمانی واجد مولفه های زیبایی شناسی تشخیص داده شد و از آن پس صفحات تمرینات ایشان همانند یک اثر چلیپا یا سطر یا ترکیبْ ارزش هنری پیدا کرد. اگرچه برگه های سیاه مشق از قرن شانزدهم میلادی هم موجود هستند، اینگونه به نظر می رسد این شیوهٔ خوش نویسی در نیمهٔ دوم قرن نوزدهم و در زمان ناصرالدین شاه قاجار اختصاصاً یک سبک متداول و محبوب بوده است. [ ۳]
استادان و هنرمندان رشتهٔ خوشنویسی به ممارست و تمرین زیاد اهتمام ویژه ای دارند. از این رو میزان و نحوهٔ تمرینات هنرجویان و استادان پیشین نیز زبانزد است. مانند میرزا محمدرضا کلهر که گفته اند در قسمتی از تکیه میرفندرسکی مدتها به نوشتن مشغول بوده است.

سیاه مشق (مجموعه شعر). سیاه مشق مجموعهٔ شعرهای سبکِ کهنِ هوشنگ ابتهاج است که نخستین بار با مقدّمه های محمّدحسین شهریار و مرتضی کیوان منتشر شد. بعضی از شناخته ترین سروده های ابتهاج، مانندِ «در کوچه سار شب»، در این مجموعه است.

مجموعه هایی از شعرهای امیرهوشنگ ابتهاج. از آغاز دهۀ ۱۳۳۰ تا پایان دهۀ ۱۳۷۰، ابتهاج هر چند سال یک بار مجموعه ای از بهترین شعرهای سنتی، به ویژه غزل های خویش، را با افزودن شعرها و غزل های جدیدتر در مجموعه هایی به نام «سیاه مشق» گرد آورده است. در پنج دهۀ مورد گفت وگو، پنج سیاه مشق از وی نشر یافته است.