طبقه متوسط در عصر پهلوی دوم

[ویکی فقه] طبقه متوسط ایران در نظام محمدرضا شاه طبقه متجانس و همگون نبوده و فاقد یک نوع ایدئولوژی واحد و منافع طبقاتی مشابه بودند.
طبقه متوسط ریشه ای تاریخی در شهرنشینی دارد و وجود آن قبل از هر چیزی متاثر از شهرنشینی بود طبقه متوسط ایران در نظام محمدرضا شاه طبقه متجانس و همگون نبوده و فاقد یک نوع ایدئولوژی واحد و مستقل و منافع طبقاتی مشابه و معین بودند و در یک تقسیم بندی کلی طبقه متوسط به دو قسمت طبقه متوسط سنتی و طبقه متوسط جدید تقسیم می شدند. طبقه متوسط به معنای ساده تر طبقه ای است که اعضای آن خود را نه از طبقه حاکم و نه از طبقه کارگر می دانند.
طبقه متوسط سنتی
طبقه متوسط سنتی نیز ریشه در تاریخ پیشن ایران دارد و شامل روحانیون، بازاریان، زمین داران و بزرگ مالکان می باشد.یکی از ویژگی های طبقه متوسط سنتی پیوند آن با روحانیت است بازارهای ایران همیشه پیرو و دنباله رو روحانیت بوده اند و آنان را به عنوان رهبران خود می شناخته اند و در تمامی نهضت هایی که طبقه متوسط سنتی نقش اول را در آنها ایفا می کرد، رهبری نهضت به دست علمای دینی بوده است. بازار پایه قدرت سیاسی و مالی نهاد روحانیت شیعه و سنگر جنبش های مردمی شامل جنبش ضد جمهوری خواهی ۱۳۰۱، ملی شدن صنعت نفت در ۱۳۲۹ تا ۳۲، نا آرامی های شهری ۱۳۴۲ و انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ بوده است. روحانیت در کارکردهای سنتی خود از سوی حکومت تحت فشار قرار داشت و حکومت سعی می کرد این نهاد را حتی الامکان ضعیف نگه دارد. در کنار این حرکت بازار نیز از سوی حکومتی که خواهان گسترش صنعت و حضور بیگانه در ایران بود تضعیف می شد. بنابراین در مجموع می توان گفت که رابطه روحانیت و بازار با دولت رابطه ای خصمانه ای بود. بزرگ مالکان یا اربابان، چندین ده یا هکتارها زمین در اختیار داشتند و بیشتر آنها در روستاها زندگی نمی کردند. تعدادی از آنها قبل از اصلاحات ارضی در دستگاه حکومت فعالیت داشتند؛ اما با اجرای اصلاحات ارضی اکثر آنان مقامات عالی حکومت را در اختیار گرفتند از جمله صدارت و وزارت و حکمرانی استان ها و از این طریق در سیاست و اداره امور مملکتی نقش موثر و تعیین کننده ای ایفا کردند در ۳۷سال سلطنت محمدرضا شاه نمایندگان مالک و زمین دار مجلس شورای ملی ۲۳ درصد کل نماینده ها را تشکیل می دادند.
خرده بورژوازی سنتی
پیشه وران و کسبه هسته خرده بورژوازی سنتی در ایران بودند. مغازه های آنان در بازارها و در خیابان های محله های جدید شهر قرار داشت. آنها سرمایه اندکی به کار می گرفتند، خود کار یدی (با دست) می کردند و محصولات شان را به صورت خرده فروشی می فروختند و معمولا یک یا چند شاگرد و پا دو داشتند. مغازه داران و پیشه وران و شاگردان آنها یک گروه منزلتی واحدی را تحت عنوان کسبه تشکیل می دادند و به همراه روحانیت حاملان اصلی شیوه زندگی و ارزش های سنتی شهری بودند. پیشه وران و کسبه از هر پیشه و حرفه ای در گروهای غیر رسمی معروف به اصناف که ریاست آن را ریش سفیدان به عهده داشتند با یکدیگر پیوند می یافتند ساز و کار مهمی که در همبستگی اجتماعی و عمل دسته جمعی این گروه موثر بود هیات های مذهبی غیر رسی بود که اعضای مشاغل مشابه ساکنان یک محله یا مهاجران از روستا یا شهر به صورت دوره ای با یکدیگر رودررو می شدند و بدین سان پیوندهای مشترک مذهبی، سیاسی برخوردهای فردی و همکاری بین آنها تقویت می شد
نقش طبقه متوسط سنتی در سیاست
...