علاءالدین طوسی. [ ع َ ئُدْ دی ن ِ ] ( اِخ ) علی. از مشاهیر علما و حکما بود و علوم عقلیه و نقلیه را در بلاد عجم تکمیل کرد، سپس به بلاد روم رفت و در دربار سلطان وقت احترام یافت. و نخست از طرف سلطان مرادخان ( 824 - 855 هَ. ق. ) بتدریس در مدرسه بروسه منصوب شد، آنگاه از طرف سلطان محمدخان فاتح ( 855 - 886 هَ. ق. ) تدریس مدرسه زیرک بدو مفوض گردید، و پیوسته مورد الطاف سلطان بود، تا آنکه سلطان ، علاءالدین و خواجه زاده را بتألیف کتابی در محاکمه بین ابن رشد و تهافت امام غزالی مأمور ساخت. علاءالدین کتاب خود را که حاوی محاکمات مابین افکار حکما و تهافت امام غزالی است ، ذخر یا ذخیره نامید، و گفته اند ذخیره نام این کتابست و ذخر کتابی دیگر است در محاکمات بین غزالی و ابن رشد، و در حیدرآباد بطبعرسیده است. سلطان کتاب خواجه زاده را بکتاب علاءالدین ترجیح داد و علاءالدین افسرده شد و از راه ایران به ماوراءالنهر بازگشت و از تمامی مشاغل و علائق دنیوی منصرف شد، و قدم بدایره سلوک و تصوف گذاشته و در سال 860 هَ. ق. در سمرقند درگذشت. بعضی از ارباب تراجم نویسند که علاءالدین در مراجعت از روم به ایران رفت و در 885 در خراسان یا در تبریز درگذشت. نام کتاب اوبه نوشته قاموس الاعلام «ذخر» و در کشف الظنون «الذخیرة فی المحاکمة بین الحکماء و الغزالی » و در معجم المطبوعات «الذخیرة فی المحاکمة بین کتاب الغزالی و ابن رشد» میباشد. ( از ریحانة الادب ج 3 ص 101 از کشف الظنون ) ( قاموس الاعلام ج 4 ص 3180 ) ( لغات تاریخیه و جغرافیه احمد رفعت ج 5 ص 46 ) ( معجم المطبوعات ستون 1239 ).
