غدد فوق کلیوی

لغت نامه دهخدا

غدد فوق کلیوی. [ غ ُ دَ دِ ف َ / فُو ق ِ ک ُل ْ ی َ ] ( ترکیب وصفی ، اِ مرکب ) در روی کلیه دو غده غیر قرینه قرار دارند که نسبت به حیوانات محل آنها فرق می کند این دو غده رابطه ای با کلیه ندارند و همچنین از لحاظ عمل هم اشتراکی با کلیه ها ندارند و اندازه هر یک از آنها نسبت به بزرگی و کوچکی حیوانات متفاوت است حد وسط در حدود هفت گرم وزن دارد و دارای رنگ قرمز شکل صاف است و گاهی اوقات برجستگی روی آن مشاهده می شود و در اشخاص نابالغ کمی بزرگتراست. هر غده از دو قسمت درست شده یکی قسمت قشری یا خارجی دارای سلولهای درازی است و مقدار زیادی مواد چربی دارد که از همه مهمتر کلسترل است و همچنین مقدار زیادی کاروتن ( ویتامین A ) و اسید اسکوربیک یا ویتامین C دارد. قسمت قشری برای نگاهداری حیات شخص لازم است و امروزه بیشتر عصاره قسمت قشری کپسول فوق کلیه که به اسامی مختلف کورتن و پرکورتن و نووکورتکس است در امراض عفونی حاد به کار میرود و نیز ترکیبات کورتون و H.T.C.A که از قشر فوق کلیه هم گرفته میشوند و از نوع استروئیدها هستند در روماتیسم مزمن و غالب امراض چشمی و آسم خیلی مؤثرند برداشتن قسمت قشری دو غده سبب مرگ می شود، عمل کورتین عبارت است از افزایش متابولیسم قاعده ای حفظ مقدار کلی کلرور دو سدیم خون مولد، تثبیت مقدار خون که بر اثر تولید و تجزیه ٔگلیکوژن است و فعل و انفعالات شیمیائی عضلات را زیاد می کند مقاومت بدن را در مقابل سموم ( زهرها و سموم میکروبی ) نیز می افزاید قسمت قشری سمومی را که وارد بدن میشوند خنثی می کند قسمت میانی یا درونی دارای سلولهای مخصوص درشت شبیه اپی تلیوم به نام سلولهای کرمافین یا کرموژن است و سلولهای آن ماده ای به نام آدرنالین ترشح می کنند در حیوانات زنده یا حیوانی که تازه کشته شده این قسمت بافت جامدی است ولی پس از مدتی آب شده و به شکل مایع در می آید و روی این اصل اگر به غده فوق کلیوی چاقو بزنند مایعی از آن خارج می شود.
خاصیت فیزیولوژیکی : در سال 1855م. آدیسون بیماری مخصوصی کشف کرد که امروزه به ناخوشی آدیسون معروف است و علت آن اختلال غدد فوق کلیوی است و این ناخوشی به صورت اختلالات عصبی و برونزه شدن پوست بدن ظاهر می شود در سال بعد برون سکوار این غده را از حیوانات بیرون آورد و مشاهده کرد که قطع کامل غدد فوق کلیوی سبب ضعف نیروی عضلانی ، لاقیدی ، کمی حرارت ، دفع زیاد نمک ، فلج عضلات تنفسی ، کمی فشار خون و بالاخره سبب مرگ حیوانات می شود، ضمناً سعی کرد که خاصیت قسمت پوستی و قسمت داخلی را تشخیص دهد، در نتیجه نشان داد که اگر قسمت داخلی غده خراب و فاسد شود تنفس غیرمنظم می گردد رنگ پوست برونزه می شود ولی این خاصیت را از پیش میدانست اما معلوم نبود که کدامیک از این دو قسمت غده دارای این اعمال است و در نتیجه این آزمایش مدلل شد که فقط قسمت مرکزی است که این اعمال را انجام میدهد، وعلاوه بر این قسمت داخلی کارش کنترول متابولیسم بدن است و این خاصیت مربوط به ماده مؤثری است که در آن وجود دارد و آدرنالین نامیده می شود. علاوه بر کنترل متابولیسم بدن یک کار دیگر هم دارد و آن کنترل کلسیم و منیزیم بدن است و اگر اختلالی در این غده ظاهر شودکلسیم و منیزیم بدن کم می گردد. دیگر از خواص ترشح این غده تحریک اعصاب سمپاتیک است همچنین حرکات قلب راتسریع کرده فشار خون را بالا میبرد. مورد استعمال آدرنالین در تنگ کردن رگها، بند آوردن خون ، مرض آدیسون و بالا بردن فشار خون است و در بیماریهای عفونی مانند حصبه در تقویت قلب به کار میرود. آدرنالین همچنین مسبب ترشح اشک و انبساط مردمک چشم و لزج شدن ترشحات بزاق و افزایش قند خون است ، اکسیداسیون را زیاد می کند، متابولیسم قاعده ای بالا میرود و خستگی عضلانی دیر ظاهر می شود. ( کالبدشناسی و فیزیولوژی دکتر نیک نفس چ دانشگاه ص 306 ).

فرهنگ فارسی

در روی کلیه دو غده غیر قرینه قرار دارند که نسبت بحیوانات محل آنها فرق میکند این دو غده رابطه با کلیه ندارند و همچنین از لحاظ عمل هم اشتراکی با کلیه ها ندارند و اندازه هر یک از آنها نسبت ببزرگی و کوچکی حیوانات متفاوت است حد وسط در حدود هفت گرم وزن دارد و دارای رنگ قرمز شکل صاف است و گاهی اوقات برجستگی روی آن مشاهده میشود و در اشخاص نابالغ کمی بزرگتر است

دانشنامه آزاد فارسی

غُدَد فوق کلیوی (adrenal glands)
غُدَد فوق کلیوی
غُدَد فوق کلیوی
غُدَد فوق کلیوی
غُدَد فوق کلیوی
غُدَد فوق کلیوی
یک جفت غده درون ریز مثلثی شکل، روی قطب فوقانی کلیه ها. هر غدۀ فوق کلیوی از نظر ساختمانی و عملکرد به دو بخش قشر و مرکز تقسیم می شود. قشر غدۀ فوق کلیوی مجموعه ای از هورمون ها را در خون ترشح می کند که کورتیکواستروئید نامیده می شوند و نقش مهمی در بدن دارند. قشر غدۀ فوق کلیوی از سه لایه تشکیل شده است: خارجی ترین لایه هورمونی با نام آلدوسترون ترشح می کند. این هورمون در تنظیم دفع سدیم در ادرار، میزان آب بدن، و فشار خون دخالت دارد. لایه های میانی و درونی هورمون های هیدروکورتیزون، کورتیکوسترون، و مقدار کمی آندروژن (هورمون جنسی مردانه) ترشح می کنند. هیدروکورتیزون مهم ترین کورتیکواستروئید بدن است و در تنظیم سوخت وساز چربی ها، پروتئین ها، و کربوهیدرات های بدن دخالت دارد. این هورمون قادر به مهار التهاب و تا حدی سرکوب دستگاه ایمنی بدن است. ترشح هورمون ها از قشر غدۀ فوق کلیوی تحت کنترل هیپوتالاموس و هیپوفیز است. ترشح هیدروکورتیزون در طول روز متغیر و تحت کنترل هورمون آدرنوکورتیکوتروپ است که از هیپوفیز ترشح می شود. ترشح هیدروکورتیزون در حدود شش صبح به حداکثر می رسد و سپس، در طول روز، رفته رفته کم می شود. جراحت، تنش، و احساسات شدید باعث افزایش ترشح هیدروکورتیزون می شود. بخش مرکزی غدۀ فوق کلیوی جزئی از بخش سمپاتیک دستگاه عصبی خودکار است که در خط اول دفاع از بدن دربرابر تنش های جسمی و روحی قرار دارد. این بخش از غدۀ فوق کلیوی رابطۀ نزدیکی با بافت عصبی دارد و در پاسخ به تحریک با اعصاب سمپاتیک، آدرنالین و نورآدرنالین ترشح می کند. این اعصاب در شرایط پرتنش فعال می شوند. ترشح این هورمون ها در خون باعث آثاری شبیه به تحریک اعصاب سمپاتیک شده، باعث افزایش سرعت و قدرت ضربان قلب و انقباض رگ های کبد، کلیه، و روده ها می شود و در نتیجه، خون بیشتری به ماهیچه ها می رسد.
wikijoo: غدد_فوق_کلیوی

پیشنهاد کاربران

بپرس