غلجایی

غَلْجایی
(یا: غَلْجی؛ غَلزایی؛ غَلزه ای، در زبان پشتو به معنی دزدزاده) قبیلۀ بزرگ افغان، از گروه افاغنۀ متی، مرکب از دو شاخۀ اصلی به نام های توران و برهان. شاخۀ بزرگ تر، یعنی توران، مشتمل بر دو طایفۀ هوتکی و توخی و شاخۀ برهان متشکل از شش طایفه به نام های اندر، ترکی، خروتی، سلیمان خیل، سهاک و علی خیل. در گذشته سلطنت با خوانین هوتکی بود و صدارت در اختیار امیران توخی قرار داشت. درۀ رودخانۀ کابل تا جلال آباد، حد شرقی سرزمین غلجاییان و اراضی متعلق به ابدالیان قندهار، حد غربی سرزمین آنان است. طول این سرزمین نزدیک ۳۰۰ کیلومتر و عرض آن در حدود ۱۴۰ کیلومتر است. شورش میرویس افغان برضد دولت صفوی، منجر به تشکیل دولت افاغنه در ایران شد. پسرش محمود افغان غلجایی در ۱۱۳۵ق شهر اصفهان را تصرف کرد و سلسلۀ صفویه را برانداخت. حکومت غلجاییان پس از شکست اشرف افغان از نادر و فرار او از ایران در ۱۱۴۲ق منقرض شد و تا چند سال دیگر فقط به منطقۀ قندهار محدود بود. میرحسین غلجایی برادر محمود افغان و حاکم قندهار در ۱۱۵۰ق، مغلوب قوای نادرشاه شد و در اسارت به قتل رسید. آزادخان هوتکی، از سرداران نادر پس از قتل نادر، مدعی سلطنت ایران شد و سال ها بر قسمت هایی از غرب ایران حکومت کرد و بسیاری از خوانین بزرگ آن نواحی نظیر فتحعلی خان ارشلو، کاظم خان قراجه داغی، شهبازخان دنبلی و تعدادی دیگر از بزرگان ترک و کرد در اطاعت او درآمدند. آزادخان سرانجام مغلوب کریم خان زند شد و تا پایان عمر با دربار او همراه بود. فرزندش احمدخان نیز از فرماندهان قوای زندیه بود. غلجاییان افغانستان در ۱۳۰۳ق برضد دولت امیر عبدالرحمان خان، پادشاه افغانستان، شوریدند و پس از یک سال جنگ و گریز مغلوب قوای دولتی شدند.