منبع شناسی تاریخ صفوی

منابع دوران صفوی شامل منابع تاریخی، منشآت و سفرنامه های سفیران کشورهای اروپایی می شود.
ریشه تاریخ نگاری صفوی به سنت تیموری هرات در نگارش تاریخ برمی گردد[ ۱] که تأثیر ثانویه ای هم از تاریخ نگاری ترکمانان غرب ایران ( قراقویونلو و آق قویونلو ) داشته است. [ ۲] برقراری وحدت سیاسی و تمرکزگرایی صفویه که منجر به براندازی حکومت های محلی شد، و شکل گیری نوعی هویت ایرانی موجب گردید که مورخان به نگارش تاریخ های عمومی و سلسله ای بپردازند و نگارش تاریخ های محلی کاهش پیدا کرد. [ ۳] از ابتدای صفویه تا زمان شاه عباس اول، مهم ترین نوع تاریخ نویسی، تألیف تاریخ های عمومی بود اما در دورهٔ شاه عباس، بیش تر تاریخ سلسله ای رایج شد؛[ ۳] زیرا در دورهٔ پادشاهی شاه اسماعیل که آغاز سلسله بود و حتی دورهٔ شاه تهماسب، مورخان فقط مجال این را داشتند که تاریخ های عمومی بنویسند و در ضمن آن گزارشی دربارهٔ بنیان گذاران این سلسله بیاورند، اما در دورهٔ شاه عباس، سلسلهٔ صفوی به طور کامل استقرار یافته بود و مورخان نیازی نداشتند که تاریخ اسلام یا سلسله های پیشین را در گزارش خویش ارائه کنند. با استحکام و توسعهٔ قدرت سیاسی، مذهبی و فرهنگی صفویه، این دگرگونی در تاریخ نویسی نیز روی داد. [ ۳] تاریخ نگاری صفوی پس از شاه عباس به رشد خود ادامه داد. [ ۴] تأثیر عالم آرای عباسی بر تاریخ نگاری های بعدی به نحوی واضح است که مورخان پسین، مانند ولی قلی شاملو، نویسنده قصص الخاقانی، این کتاب را سرمشق خود قرار دادند. [ ۵] خود اسکندربیگ ترکمان ( منشی ) ، نویسنده تاریخ عالم آرای عباسی، در این زمان شروع به نوشتن وقایع سلطنت شاه صفی تحت عنوان ذیل تاریخ عالم آرای عباسی کرد[ ۶] اما با مرگش در ۱۰۴۳ این کار ناتمام ماند. بنظر می رسد که در نگارش خلاصة السیر ( تاریخ روزگار شاه صفی ) ، محمد معصوم بن خواجگی اصفهانی، خواسته است نسبت به اسکندربیگ روش نوشتاری ساده تری داشته باشد. [ ۷]