نخل گردانی

نَخل گردانی
نَخل گردانی
رسم بَرْدست بردن تابوت وارۀ نمادین (← تابوت گردانی) در پیشاپیش دسته های عزاداری، به ویژه در روز عاشورا. شکل و ساختمانِ این تابوت واره، که نخل خوانده می شود، چنین است: اتاقکی چوبی به شکل مکعب مستطیل، با بامی که از دو سو شیب دارد و به نسبت بزرگی یا کوچکی آن از دو ستون وارۀ داربستی چهار تا دوازده ستونی تشکیل شده است که با شماری ترکه و تیرک و دستک و بست، ساختمانِ داخلیِ آن ساخته می شود. دو دیوارۀ چوبی بزرگ و مشبک با سرِ هلالی نیز در پس و پیش آن قرار دارد. این مجموعه که از دور شکل سَرْو را تداعی می کند برکفی چوبین نهاده است. نخل را با انواع شال های ابریشمین رنگارنگ، پارچه ها و آینه و چراغ و گل و سبزه و شماری طلسم رفع چشم زخم، دو ـ سه روزی پیش از تاسوعا می آرایند. نخل را، بسته به بزرگی آن، چندین مرد بر دوش می برند. اشیای قیمتی نخل را غروب عاشورا برمی دارند و پارچه ها را در غروب روز اربعین باز می کنند. نخل گردانی از دیرباز در میان مسیحیان نیز رایج بوده است. مراسم نخل گردانیِ مسیحیان در یک شنبۀ نخل، موسوم به عید سعانین/شعانین، هفته ای پیش از عید فصح برگزار می شده است. احتمالاً آیین زیتون گردانیِ مسیحیان مارونیِ سوریه نیز برگرفته از همان آیین کهن است. در باب پیشینۀ این رسم نزد شیعیان ایران دو نظر هست: برخینخل گردانی را از ابداعاتِ دورۀ صفوی می دانند، و برخی دیگر معتقدند که صفویان مشوقِ رسمی رواج آن بوده اند، اما این آیین پیشینه ای کهن تر دارد.