نیترودار کردن یا نیتراسیون ( به انگلیسی: Nitration ) به یک رده ای از فرایندهای شیمیایی گفته می شود که در آن ترکیبات نیترو با یک ترکیب شیمیایی آلی وارد واکنش می شود. گاهی به نادرست این عبارت به فرایند میان الکل و اسید نیتریک که در اثر آن استر نیترات تولید می شود هم نیتراسیون می گویند مانند تولید نیتروگلیسیرین. تفاوت ساختاری میان ترکیب های نیترات و ترکیب های نیتروژن دار این است که اتم نیتروژن در ترکیبات نیتروژنی به طور مستقیم به یک اتم غیر اکسیژن پیوند خورده است که این اتم معمولاً کربن یا یک نیتروژن دیگر است در حالی که در استرهای نیترات که به آن ها نیترات های ارگانیک هم می گویند، نیتروژن به یک اتم اکسیژن پیوند خورده که البته خود آن هم به یک کربن وصل است.
نیتراسیون در صنعت به فراوانی کاربرد دارد از آن جمله می توان به تولید ترکیبات نیتروآروماتیک مانند نیتروبنزن اشاره کرد. در تولید مواد منفجره مانند تبدیل گوانیدین به نیتروگوانیدین یا تبدیل تولوئن به تری نیترو تولوئن هم به فراوانی بهره برده می شود. سالانه میلیون ها تن نیتروآروماتیک تولید می شود. [ ۱]
معمولاً در فرایندهای نیتراسیون چیزی به نام «اسید مخلوط» ( mixed acid ) وجود دارد که آمیخته ای است از اسید نیتریک غلیظ و اسید سولفوریک. [ ۲] این مخلوط، یون نیترونیم ( الگو:الگو چر ) تولید می کند که خود بخش فعال در نیتراسیون آروماتیک است. این مادهٔ اولیهٔ فعال که در حالتی که نیترونیوم تترافلوروبورات داشته باشیم، می توان آن را ایزوله کرد، بدون نیاز به اسید مخلوط هم می تواند بر نیتراسیون اثر بگذارد. در اسید مخلوط، اسید سولفوریک مصرف نمی شود بلکه به عنوان فروکافت و جاذب آب کاربرد دارد. برای نیتراسیون بنزن واکنش در دمای ۵۰ درجه سانتیگراد صورت می گیرد و فرایند آن نمونه ای از جانشینی الکترون دوستی آروماتیکی است که در آن حمله ای توسط حلقهٔ پر از الکترون بنزن صورت می گیرد:
ساز و کارهای دیگری هم پیشنهاد شده اند که از آن جمله می توان به انتقال یک تک الکترون اشاره کرد ( SET ) . [ ۳] [ ۴]
گزینش بهینه از مهم ترین بخش های نیتراسیون است چون ترکیبات آن می تواند به محصولات متفاوتی منجر شود که برخی از آن ها مواد آلاینده اند و برخی دیگر تنها هدر دادن سرمایه. از این رو ترجیح آن است که از پیش واکنش ها را به بهترین شکل طراحی کنیم: برای نمونه می توان به کنترل شرایط واکنش یا اینکه فلورنون سه نیتراته ( trinitrated ) باشد[ ۵] یا چهارنیتراته ( tetranitrated ) اشاره کرد. [ ۶]
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفنیتراسیون در صنعت به فراوانی کاربرد دارد از آن جمله می توان به تولید ترکیبات نیتروآروماتیک مانند نیتروبنزن اشاره کرد. در تولید مواد منفجره مانند تبدیل گوانیدین به نیتروگوانیدین یا تبدیل تولوئن به تری نیترو تولوئن هم به فراوانی بهره برده می شود. سالانه میلیون ها تن نیتروآروماتیک تولید می شود. [ ۱]
معمولاً در فرایندهای نیتراسیون چیزی به نام «اسید مخلوط» ( mixed acid ) وجود دارد که آمیخته ای است از اسید نیتریک غلیظ و اسید سولفوریک. [ ۲] این مخلوط، یون نیترونیم ( الگو:الگو چر ) تولید می کند که خود بخش فعال در نیتراسیون آروماتیک است. این مادهٔ اولیهٔ فعال که در حالتی که نیترونیوم تترافلوروبورات داشته باشیم، می توان آن را ایزوله کرد، بدون نیاز به اسید مخلوط هم می تواند بر نیتراسیون اثر بگذارد. در اسید مخلوط، اسید سولفوریک مصرف نمی شود بلکه به عنوان فروکافت و جاذب آب کاربرد دارد. برای نیتراسیون بنزن واکنش در دمای ۵۰ درجه سانتیگراد صورت می گیرد و فرایند آن نمونه ای از جانشینی الکترون دوستی آروماتیکی است که در آن حمله ای توسط حلقهٔ پر از الکترون بنزن صورت می گیرد:
ساز و کارهای دیگری هم پیشنهاد شده اند که از آن جمله می توان به انتقال یک تک الکترون اشاره کرد ( SET ) . [ ۳] [ ۴]
گزینش بهینه از مهم ترین بخش های نیتراسیون است چون ترکیبات آن می تواند به محصولات متفاوتی منجر شود که برخی از آن ها مواد آلاینده اند و برخی دیگر تنها هدر دادن سرمایه. از این رو ترجیح آن است که از پیش واکنش ها را به بهترین شکل طراحی کنیم: برای نمونه می توان به کنترل شرایط واکنش یا اینکه فلورنون سه نیتراته ( trinitrated ) باشد[ ۵] یا چهارنیتراته ( tetranitrated ) اشاره کرد. [ ۶]
wiki: نیترودار کردن