کنیه

/konye/

مترادف کنیه: تخلص، عنوان، لقب، نام

برابر پارسی: نام خانوادگی

معنی انگلیسی:
nickname

لغت نامه دهخدا

کنیه. [ ک ُ / ک ِ ی َ / ی ِ ] ( ع اِ ) کنیت. کنیة. و رجوع به کنیت و ماده بعد شود.

فرهنگ فارسی

کنیت:اسمی است غیرازاسم اصلی شخص که دراول آن لفظاب یاابن یاام یابنت می آیدوبرای تعظیم وتکریم است مثل ابوالحسن
لفظی که بدان شخصی را خوانند. جمع کنی . نامی است که به شخص دهند تعظیم را مانند ابی حفض و ابی الحسن و یا اینکه نشانی برای او باشد و در نزد علمای نحو نوعی علم است که به لفظ اب یا ابن یا ام یا بنت مصدر باشد. هر اسمی که مصدر به اب و ام و ابن و بنت و اخ و اخت باشد.

فرهنگ معین

(کُ یَ یا یِ ) [ ع . کنیت ] (اِ. ) لقب ، بَرنام .

فرهنگ عمید

لقبی برای تعظیم و تکریم که در اول آن «اب»، «ابن»، «ام»، یا «بنت» می آمد، مانندِ ابوالحسن و ام کلثوم.

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] در فرهنگ عربی به آن دسته از نام هایی که با پیشوند اب (در مردان) و امّ (در زنان) همراه باشد، کنیه می گویند.
سنّت گذاشتن نامی در قالب کنیه برای افراد در میان قبایل عرب ، گونه ای بزرگداشت و تجلیل نسبت به فرد به شمار می آید؛ مانند ابو القاسم، ابو الحسن، ام سلمه، ام کلثوم و... .
کنیه در اسلام
در شریعت اسلام نیز توجّه زیادی به آن شده است، غزالی در این باره می نویسد: « رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) اصحاب خود را از روی احترام برای به دست آوردن دل هایشان به کنیه صدا می زد و آنهایی که کنیه نداشتند، کنیه ای برایشان انتخاب می نمود و سپس آنها را بدان می خواند. مردم نیز از آن پس، آن شخص را به همان کنیه می خواندند. حتی آنان که فرزندی نداشتند تا کنیه ای داشته باشند، برای آنان کنیه ای انتخاب می کرد. پیامبر اکرم (صصلی الله علیه وآله) رسم داشت حتی برای کودکان نیز کنیه انتخاب می نمود و آنان را مثلاً ابا فلان صدا می زد تا دل کودکان را نیز به دست آورد».
روایت امام رضا
از امام رضا (علیه السلام) روایت شده است: "إذا کان الرجل حاضرا فکنه و إن کان غائبا فسمه "؛ اگر کسی را در حضورش نام می بری او را به کنیه بخوان، و اگر غایب بود، نامش را بگو.
روایت پیامبر
...

[ویکی شیعه] کُنیه در فرهنگ عربی به آن دسته از نام هایی گفته می شود که با پیشوند «اب» یا «ابن» (در مردان) و «امّ» (در زنان) همراه باشد. دراین گونه نام گذاری معمولاً نام پسر بزگتر با پیشوند اب یا ام همراه می شود و به معنای پدر فلان شخص یا مادر فلان شخص است. استفاده از کنیه به جای نام اصلی بیشتر برای احترام و بزرگداشت اشخاص بوده ولی گاه دلایل دیگر هم داشته است. در روایات نیز استفاده از کنیه امری پسندیده دانسته شده ولی از بعضی کنیه ها نهی شده است.
در فرهنگ عربی کنیه (کُ. ی) کنیت، اسمی است غیر از اسم اصلی شخص که در اول آن لفظ اب یا ابن یا ام می آید و برای تعظیم و تکریم است. البته گاهی کلماتی که پیشوند «بنت، أخ، أخت، عم، عمة، خال، خالة»، آغاز می شود نیز کنیه نامیده می شود. گاهی این اسم بر اسم اصلی شخص غلبه پیدا می کند.
برای علت نامیدن افراد به کنیه، دلایلی ذکر کرده اند:

[ویکی اهل البیت] در فرهنگ عربی به آن دسته از نام هایی که با پیشوند اب (در مردان) و امّ (در زنان) همراه باشد، کنیه می گویند. سنّت گذاشتن نامی در قالب کنیه برای افراد در میان قبایل عرب، گونه ای بزرگداشت و تجلیل نسبت به فرد به شمار می آید؛ مانند ابو القاسم، ابو الحسن، ام سلمه، ام کلثوم و... .
در شریعت اسلام نیز توجّه زیادی به آن شده است، غزالی در این باره می نویسد: «رسول اکرم (ص) اصحاب خود را از روی احترام برای به دست آوردن دل هایشان به کنیه صدا می زد و آنهایی که کنیه نداشتند، کنیه ای برایشان انتخاب می نمود و سپس آنها را بدان می خواند. مردم نیز از آن پس، آن شخص را به همان کنیه می خواندند. حتی آنان که فرزندی نداشتند تا کنیه ای داشته باشند، برای آنان کنیه ای انتخاب می کرد. پیامبر اکرم (ص) رسم داشت حتی برای کودکان نیز کنیه انتخاب می نمود و آنان را مثلاً ابا فلان صدا می زد تا دل کودکان را نیز به دست آورد».
از امام رضا (ع) روایت شده است: "إذا کان الرجل حاضرا فکنه و إن کان غائبا فسمه "؛ اگر کسی را در حضورش نام می بری او را به کنیه بخوان، و اگر غایب بود، نامش را بگو.
همچنین از رسول خدا (ص) نقل شده است: "السُّنَّةُ وَ الْبِرُّ أَنْ یُکَنَّی الرَّجُلُ بِاسْمِ ابْنِهِ"؛ از جمله سنت های نیک آن است که انسان کنیه خود را به نام پسرش انتخاب کند.

مترادف ها

epithet (اسم)
صفت، لقب، کنیه، اصطلاح

title (اسم)
لقب، عنوان، کنیه، اسم، نام، سرصفحه، برنامه، مقام، استحقاق، حق، صفحه عنوان کتاب، عنوان قبل از اسم شخص

surname (اسم)
لقب، کنیه، اسم خانوادگی، نام خانوادگی

agnomen (اسم)
لقب، کنیه

nickname (اسم)
کنیه، نام خودمانی

sobriquet (اسم)
لقب، کنیه، لقب خیالی

nicknack (اسم)
کنیه

knick-knack (اسم)
کنیه، خرت و پرت، چیز قشنگ و کم بها، بازیچه کوچک

cognomen (اسم)
لقب، کنیه

nom de plume (اسم)
کنیه، اسم مستعار نویسندگان

soubriquet (اسم)
لقب، کنیه، لقب خیالی

appellative (صفت)
لقب، کنیه

فارسی به عربی

صفة , عنوان , کنیة , لقب

پیشنهاد کاربران

سلیم
کنیه: به پارسی یعنی فرنام
کنیه، عنوانی است در میان عربها، که علاوه بر نام ولقب، به منظور گرامی داشت به شخص داده می شود و با پیشوند، اب، ابن و ام همراه است.
کنیه دونوع است ۱ - حقیقی۲ - تشریفی. درکنیه حقیقی، شخص به نام فرزند ارشد مکنی می شود، ماننداباالحسن که کنیه امام علی ( ع ) است و فرزندارشد ایشان "حسن"بوده. چنانچه شخص دیگری بعد از امام، نامش علی باشد ، کنیه ابوالحسن هم به نحو" تشریفی" و غیرحقیقی به وی داده میشود. مانند امام هشتم شیعیان که نامش " علی" ، لقب رضا و کنیه ایشان نیز ابوالحسن است، در حالی که حضرت رضا ( ع ) فرزندی به نام حسن نداشته اند. همچنین است، ابوالفضل العباس که در آغاز نام وکنیه عباس بن عبدالمطلب بوده، سپس این کنیه همراه نام به حضرت عباس بن علی ( ع ) داده شده، حال آنکه ایشان هم فرزندی به نام فضل نداشته اند.
...
[مشاهده متن کامل]

کنیه به چه معنا است؟ و کنیه پیامبر اسلام ( ص ) به ابوالقاسم، به چه مناسبت است؟
پرسش
کنیه به چه معنا است؟ و کنیه پیامبر اسلام ( ص ) به ابوالقاسم، به چه مناسبت است؟
پاسخ اجمالی
در فرهنگ عربی به آن دسته از نام هایی که با پیشوند اب ( در مردان ) و امّ ( در زنان ) همراه باشد، کنیه می گویند. سنّت گذاشتن نامی در قالب کنیه برای افراد در میان قبایل عرب، گونه ای بزرگداشت و تجلیل نسبت به فرد به شمار می آید؛[1] مانند ابو القاسم، ابو الحسن، ام سلمه، ام کلثوم و. . . .
...
[مشاهده متن کامل]

در شریعت اسلام نیز توجّه زیادی به آن شده است، غزالی در این باره می نویسد: �رسول اکرم ( ص ) اصحاب خود را از روی احترام برای به دست آوردن دل هایشان به کنیه صدا می زد و آنهایی که کنیه نداشتند، کنیه ای برایشان انتخاب می نمود و سپس آنها را بدان می خواند. مردم نیز از آن پس، آن شخص را به همان کنیه می خواندند. حتی آنان که فرزندی نداشتند تا کنیه ای داشته باشند، برای آنان کنیه ای انتخاب می کرد. پیامبر اکرم ( ص ) رسم داشت حتی برای کودکان نیز کنیه انتخاب می نمود و آنان را مثلاً ابا فلان صدا می زد تا دل کودکان را نیز به دست آورد�. [2]
از امام رضا ( ع ) روایت شده است: "إذا کان الرجل حاضرا فکنه و إن کان غائبا فسمه‏"؛[3] اگر کسى را در حضورش نام می برى او را به کنیه بخوان، و اگر غایب بود، نامش را بگو.
همچنین از رسول خدا ( ص ) نقل شده است: "السُّنَّةُ وَ الْبِرُّ أَنْ یُکَنَّى الرَّجُلُ بِاسْمِ ابْنِهِ"؛[4] از جمله سنت هاى نیک آن است که انسان کنیه خود را به نام پسرش انتخاب کند.

بنابر این با تعریفی که از کنیه ارائه شد، کنیه پیامبر اسلام ( ص ) به ابو القاسم از آن جهت است که قاسم نام یکی از فرزندان پسر آن حضرت بود، [5] و به این جهت کنیه ابو القاسم بر وی نهاده شد؛ مانند کنیه ابا عبد الله برای امام حسین ( ع ) به اعتبار فرزند شیرخوارش عبدالله الرضیع ( علی اصغر ) .
البته، گفتنی است در برخی موارد که مردم در مورد افرادی تحمل شنیدن کنیه هایشان را نداشتند، در جهت تحقیر نیز شبه کنیه برای آنان درست می کردند و آنها را به آن می خواندند که به همان معروف شدند؛ مانند ابو جهل که قبل از اسلام کنیه اش ابو حکم بود، وقتی در مقابل اسلام و پیامبر ( ص ) به مخالفت برخاست، دیگر واقعاً کنیه این چنینی در شأن او نبود؛ لذا برایش کنیه ابو جهل را انتخاب کردند.
[1] ر. ک: لغت نامه دهخدا، ج 11، ص 16452، واژه "کنیه" دانشگاه تهران، تهران، چاپ اول دوره جدید، ش1373.
[2] حسینی دشتی، مصطفی، معارف و معاریف، ج 8، ص 595، مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت.
[3] طبرسی، ابوالفضل علی بن حسن، مشکاة الانوار، ص 324، کتابخانه حیدریه، نجف، 1385ق.
[4] حر عاملى، وسائل الشیعة، مؤسسه آل البیت علیهم‏السلام، قم، 1408 ق.
[5] این فرزند پسر پیامبر اسلام قبل از سن بلوغ و در دوران کودکی از دنیا رفت.

نیک نیم
Neak name
نسب
لقب

بپرس