المحصل

[ویکی نور] المحصّل؛ و هو محصّل افکار المتقدمین و المتأخرین من الحکماء و المتکلمین، نوشتۀ ابوعبداللّه محمد بن عمر بن حسین؛ فخر الدین رازی از عالمان قرن ششم و هفتم هجری، کتابی است کلامی که با هدف ترتیب دادن مباحث و ایجاد نظمی منطقی در مطالب کلام اشعری تألیف شده است.
فخر الدین رازی تقریبا آخرین شخصیت بزرگی است که وی را حامی کلام اشعری دانسته اند.
وی در کتاب های شرح اشارات، المحصّل و بسیاری از آثار کلامی - فلسفی خود به نقد ابن سینا و دیگر مشائیان پرداخت. تلاش گسترده، اما پراکندۀ فخر رازی به گستردگی کلام اشعری منجر شد و مطالب زیادی از نگرش های فلسفی را در کلام اشعری وارد ساخت.
المحصل در چهار بخش اصلی تنظیم شده است:
بخش اول به مقدماتی چون منطق و تکلیف مؤمن و اثبات وجود خداوند می پردازد.

[ویکی فقه] المحصل (کتاب). «کتاب المحصل؛ و هو محصل افکار المتقدمین و المتاخرین من الحکماء و المتکلمین» نوشته ابو عبدالله محمد بن عمر بن حسین ؛فخر الدین رازی از عالمان قرن ششم و هفتم هجری کتابی است کلامی که با هدف ترتیب دادن مباحث و ایجاد نظمی منطقی در مطالب کلام اشعری تالیف شده است.
فخر الدین رازی تقریبا آخرین شخصیت بزرگی است که وی را حامی کلام اشعری دانسته اند. وی در کتابهای شرح اشارات ، المحصل و بسیاری از آثار کلامی- فلسفی خود به نقد ابن- سینا و دیگر مشائیان پرداخت. تلاش گسترده اما پراکنده فخر رازی به گستردگی کلام اشعری منجر شد و مطالب زیادی از نگرشهای فلسفی را در کلام اشعری وارد ساخت. نگرش ها و روشهای فلسفی فخر رازی به دلیل آنکه وی کمتر نگاه اثباتی به مسائل فلسفه داشت هیچگاه به تمرکزی دست نیافت و برای تفکر کلامی وی هسته ای مرکزی به وجود نیاورد. تنها کتاب مهم او که می توان گفت با هدف ترتیب دادن مباحث کلامی و ایجاد نظمی منطقی در مطالب کلام اشعری تالیف شده، کتاب المحصل است. بررسی این کتاب میزان تاثیر آن در کتب کلامی بعدی یا تنظیم کلام اسلامی بر مبنای نگرش فلسفی را نشان می دهد و به ما می گوید که آیا چنان که برخی گمان کرده اند می توان المحصل را پایگاه کلام فلسفی دانست یا نه؟ «المحصل» چنانچه از نامش پیداست اولا ما حصل اندیشه های فخر رازی و ثانیا نتیجه و محصول آراء و اندیشه های فلاسفه و متکلمان متقدم و متاخر می باشد. البته بسیاری از دیدگاههایی که فخر رازی در المحصل ارائه کرده است، گذشتگان بدان پرداخته اند اما رازی در ایضاح و شرح و بیان آنها به نکات تازه ای اشاره می کند. این کتاب شامل فلسفه مشائی از ارسطو تا ابن سینا است و به مناقشه در واجب الوجود و ممکن الوجود بودن عالم پرداخته است. وی در نزاع فیما بین متکلمان و فیلسوفان در اثبات وجود خداوند که گروه اول درباره آن به حدوث عالم و دسته دوم به امکان آن استناد جسته اند، بین این دو دیدگاه، به دیدگاه فلاسفه تمایل پیدا کرده می گوید: «علة الحاجة الی المؤثر لما سبق الامکان لا الحدوث».
ساختار کتاب
المحصل در چهار بخش اصلی تنظیم شده است: بخش اول به مقدماتی چون منطق و تکلیف مؤمن و اثبات وجود خداوند می پردازد. بخش دوم مشتمل بر بحث هایی درباره وجود و عدم،واحد و کثیر ،علت و معلول و دیگر مباحث عمومی فلسفه است. در بخش سوم سخن از صفات الهی با استفاده از آیات قرآن کریم است. و بخش چهارم به مباحثی از قبیل نبوت و معاد اختصاص یافته است.
شروح بر کتاب
المحصل دارای شروح متعددی است که از آن میان به معرفی چهار شرح ذیل بسنده می شود: ۱- شرحی ناقص بر المحصل نوشته شاگرد فخر رازی؛قطب الدین ابو اسحاق ابراهیم بن علی محمد السلمی . ۲- شرح عز الدین عبد الحمید بن هبة الله بن ابی الحدید. ۳- « تلخیص المحصل » خواجه نصیر الدین طوسی . ۴- شرح علی بن عمر بن علی الکاتب القزوینی که «المفصل فی شرح المحصل» نام دارد.
نسخه شناسی
...