المنتخب من تفسیر التبیان

[ویکی اهل البیت] این کتاب مختصر تفسیر التبیان شیخ طوسی است که توسط ابن ادریس حلّی نگاشته شده است.
نام کامل کتاب «المنتخب من تفسیر القرآن و النکت المستخرجة من کتاب التبیان» از آن به عنوان «مختصر التبیان» یا«منتخب التبیان» یاد می شود.
بعضی برآنند که ابن ادریس دو اثر قرآنی داشته است. 1- مختصر التبیان(تفسیر مورد بحث) 2- تعلیقیه و حواشی بر تفسیر تبیان، که اکنون در دست نمی باشد.
تحقیق این اثر توسط فاضل محترم سید مهدی رجائی با اشراف آقای سید محمود مرعشی مسئول کتابخانه آیت اللّه نجفی مرعشی، انجام یافته و در 15 محرم 1409 ق به پایان رسیده است.
محور تحقیق سه نسخه ذیل بوده است:
1- نسخه ناقص از اول تا آخر کتب، نوشته شده به سال 640 ق، موجود در خزانه کتابخانه آستان قدس رضوی به شماره 8586 به رمز«ق»
2- نسخه کامل موجود در کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی به رمز«م» و شماره 4584.
3- نسخه کامل موجود در کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی به شماره 5016 و رمز«ن» نوشته شده توسط کرم الله بن عطاء الله موسوی جزایری.

[ویکی فقه] المنتخب من تفسیر التبیان (کتاب). منتخب التبیان، تالیف ابن ادریس حلی ابو عبدالله محمد بن احمد است.
نام کامل کتاب «المنتخب من تفسیر القرآن و النکت المستخرجة من کتاب التبیان» از آن به عنوان «مختصر التبیان» یا «منتخب التبیان» یاد می شود. بعضی برآنند که ابن ادریس دو اثر قرآنی داشته است.۱- مختصر التبیان (تفسیر مورد بحث)۲- تعلیقیه و حواشی بر تفسیر تبیان، که اکنون در دست نمی باشد. عظمت فکری و شخصیت ممتاز علمی و نبوغ اجتماعی شیخ طوسی آنچنان گسترده و متقن بوده که تا مدتها فقهای زمان خوشه چین خرمن فضل و فقه او، و دنباله رو روش خاص او بوده اند، در زمینه تفسیر و علوم قرآنی نیز چنین گسترش و نفوذ عمیق و اعتبار بالا را داشته است، به حدی که متاخرین از او، دست نوشت او را سرمایه تلاش فکری خود قرار داده اند و از اعتبار علمی و وجاهت مقبول و منطقی او بهره ها برده اند. چندین اثر تفسیری پیرامون تفسیر التبیان بوجود آمده است که تلخیص یا تعلیق بر تبیان بوده اند، از این آثار مختصر التبیان ابن ادریس حلی است. مختصر التبیان در دو جلد به زبان عربی است و همه آیات قرآنی را نمی پوشاند، به عنوان مثال نخستین آیه مورد بحث در آن آیه ۱۳۶ سوره بقره می باشد. ابن ادریس توجه ویژه ای به تفسیر تبیان داشته، و نگارش این گزیده (که به نوعی می توان آن را تجلیل از شیخ طوسی و پایگاه تفسیری وی به شمار آورد) از این جهت که ابن ادریس نخستین منتقد آراء فقهی و اصولی شیخ بوده، توجه برخی محققان از جمله مرحوم شیخ آقا بزرگ طهرانی را برانگیخته است. مختصر التبیان گزیده ای از هر سوره می باشد که ابن ادریس در سال ۵۸۲ ق از آن فارغ شده است. جلد اول آن تا بخشی از سوره هود بوده و جلد دوم از بقیه سوره هود تا آخر سوره زلزال می باشد.
روش تفسیری
روش ایشان به این صورت است که با عنوان «فصل» آیه را مطرح کرده، معنای لغات مشکل را با استفاده از نظرات لغویینی مانند زجاج، ابن درید و استشهاد به شعر عرب، بیان می دارد، معمولا پس از نقل اقوال نظر خود را نیز با تعبیر «و الذی یقتضیه مذهبنا» عنوان می کند. بطور کلی معنای لغوی، در این تفسیر جلوه خاصی دارد و در همه جا خودنمایی می کند. ابن ادریس به تبعیت از شیوه استدلال فقهی و مطرح کردن نظرات پیشینیان و تجزیه و تحلیل آنها، اینجا نیز تفسیر آیه را با نقل اقوال صحابه و تابعین (از قبیل، ابن عباس، ابن زید، حسن بصری، قتاده، جبائی، ربیع بن انس، ابراهیم و...) و تجزیه و تحلیل و نقد آنها و بیان نظر خود، دنبال می کند.
← طرح مباحث اصولی ، فقهی و کلامی
نسخه حاضر در ۲ جلد به زبان عربی با قطع وزیری با تحقیق سید مهدی رجائی در قم از طرف انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی به تاریخ ۱۴۰۹ قمری، و بعنوان چاپ اول به بازار نشر عرضه شده است. تصویری از صفحات اول هر نسخه در ابتدای جلد اول آمده است. فهرستی به ترتیب آیات تفسیر شده و بیان موضوعات آنها در انتهای هر جلد، راهنمای محققین در یافتن آیات و مطالب می باشد.
منابع مقاله
...