باستان شناسی زیر اب

باستان شناسی زیر آب. باستان شناسی دریایی در اساسی ترین شکل خود به مطالعه مواد فرهنگی مربوط به بشر و تعاملاتش با دریاها می پردازد. این رشته، مطالعاتی از قبیل:کشتی ها و مغروقه ها، زیرساخت های دریایی، بهره برداری دریایی، هویت و چشم اندازهای دریایی و انواع دیگر میراث مانند میراث قابل لمس و غیرقابل لمس مرتبط با دریا را در بر می گیرد. از جمله رشته های منشعب از باستان شناسی دریایی می توان به «باستان شناسی شناورها» که بر روی «شناورها» و تمامی جنبه های فنی و اجتماعی آنچه بر روی خشکی، چه در زیر آب یا در موزه متمرکز است هم چنین «باستان شناسی زیرآب» که محوطه های باستانی در زیرآب را بدون در نظر گرفتن ارتباطشان با دریا که علاوه بر کشتی های مغروق شامل هواپیماهای مغروق، شهرهای مدفون در زیرآب، زیستگاه های به زیرآب رفته و … را نیز در بر می گیرد[ ۱]
طبق تعریف «کنوانسیون حفاظت از میراث فرهنگی زیر آب» که در سال ۲۰۰۱ در پاریس به تصویب یونسکو رسید به شرح زیر است: میراث فرهنگی زیرآب، تمامی نشانه های حضور بشری که دارای ماهیت فرهنگی، تاریخی یا باستان شناختی باشند و نهفته در اعماق آب ها است را در بر می گیرد. در طی قرون متمادی هزارن کشتی، شهر ( به طور یکپارچه ) و حتی برخی چشم اندازها به کام امواج فرو کشیده شده اند. چنین محوطه هایی میراث گرانبهایی را تشکل می دهند که نیاز به حفاظت دارند[ ۲] میراث دریایی گستره ای از میراث است که شامل: کشتی های مغروق تاریخی، محوطه های باستانی پیش از تاریخی و همچنین اسناد بایگانی شده، تاریخی شفاهی، و دریانوردی سنتی و دانش بوم شناختی فرهنگ های بومی است[ ۳] این میراث جزئی از میراث جهانی بشری به حساب می آیند.
باستان شناسان در قرن های ۱۹ و ۲۰ به بررسی، کشف و مطالعه قایق های سلسله های میانی مصر، حفاری قسمتی از یک کشتی رومی در شهر بندر مارسی، کشتی های تدفینی انگلوساکسن ها مربوط به قرن ۱۱در سوتون هو انگلستان، انواع مختلف قایق های ( شناورهای ) مربوط به عصر برنز و سراسر دوره رومی بریتانیا، کشتی های وایکینگ در منطقه اسکاندیناوی و قایق های تنه درختی از میان تهی در سراسر جهان پرداختند. این مثال ها جزء اولین قدم ها محسوب نمی شوند بلکه قبل از اختراع اسکوبا باستان شناسان غیر حرفه ای تلاش های در جهت بررسی کشتی های مغروق به عمل آوردند. آن ها در محدوده تاریخی قرن ۱۵ میلادی با استفاده از تکنیک حبس نفس بر روی دو سایت کشتی مغروق رومی در دریاچه نمی ایتالیا غواصی کردند و پیرو همین قرن برای اولین بار با استفاده از کلاه خودهای غواصی تغذیه از سطح بر روی همان سایت کشتی مغروق غواصی کردند، در قرن های ۱۶ و ۱۷ نیز از زنگ غواصی برای بررسی سایت های مغروق در ایتالیا، سوئد و دریای کارائیب استفاده شد، در قرن های ۱۸و۱۹ نیز کوشش هایی توسط غواصان تغذیه از سطح برای کشف و نجات بخشی سایت مغروق قدیمی در انگلستان صورت گرفت ( ادیبی & شیرزاده، ۱۳۹۲ ) . در قرن ۲۰ نیز رویدادهای مهمی برای باستان شناسی دریایی رخ داد که از آن جمله می توانیم به موارد ذیل اشاره کنیم: ۱۹۰۰ یونان: کشف مجسمه هایی از کشتی مغروق رومی که حامل آثار هنری یونانی بوده در نزدیکی جزیره آنتیکیترا ۱۹۰۷ تونس: غواصان تغذیه از سطح با نظارت اداره عتیقه شناسی تونس، به بررسی کشتی مغروق رومی در عمق ۴۶ متری پرداختند ۱۹۰۹ مکزیک: در این سال اولین کشف بزرگ مصنوعات زیرآبی در نیمکره غربی کره زمین به وقوع پیوست، ادوارد تامسون ( تامپسون ) مصنوعاتی مربوط به تمدن مایاها را از چیچن ایتزا کشف کرد ۱۹۲۸ ایتالیا: اولین پروژه مطالعات باستان شناسی زیرآب بر روی دو کرجی رومی مغروق در دریاچه نمی نزدیک روم صورت گرفت ۱۹۳۰ فرانسه: غواصان با استفاده از وت سوت های یک اتمسفری غواص ی گنجینه ای مصری را از عمق ۱۳۰ متری بالا کشیدند.